سلبریتی‌ها و سوپراستارهای ترکیه در انتخابات اخیر، نقش مهمی ایفا کردند اما به قطبی‌سازی جامعه روی نیاورده و برآیند مجموع رفتارهایشان، بیانگر سطح بالایی از پختگی، آگاهی و مسئولیت‌پذیری بود.
به گزارش مشرق، انتخابات ۲۴ اردیبهشت در ترکیه با مشارکتی قریب به ۹۰ درصد، یک صحنه سیاسی – اجتماعی جالب توجه بود که همه اقشار جامعه، در آن ایفای نقش کردند. اما در این میان، سلبریتی ها، سوپراستارها و چهره هایی که شب و روز در کانون توجه مردم قرار دارند، بیش از دیگران دیده شدند. نکته مهم در مورد سلبریتی های ترکیه، این بود که اغلب آنان؛ هم قبل از انتخابات و هم در روز رای دادن، رویکرد و گرایش حزبی و سیاسی خود را بدون پیازداغ و بزرگنمایی به نمایش گذاشتند و احتمالا هر یک از آنان، به نوعی بر رای و انتخاب هواداران خود نیز تاثیر گذاشتند.
نقش برجسته سلبریتی های ترکیه در صحنه هایی همچون انتخابات، حوادث غیرمترقبه (سیل و زلزله) و دیگر حوزه ها، نشان می دهد که آنان عنصری مهم و تاثیرگذار هستند و غالبا، به درجه ای از پختگی و درایت رسیده اند که نقش و اثرگذاری خود را، فدای مواضع عجولانه و واکنش های شتاب زده و بی حساب و کتاب نمی کنند.
ترکیه، کشور سلبریتی های مشهور
کشور ۸۵ میلیون نفری ترکیه، در سه دهه اخیر، تبدیل به دیارِ شبکه های تلویزیونی شده است. تعداد شبکه های تلویزیونی دولتی در ترکیه از عدد انگشتان دو دست فراتر نمی رود اما شمار شبکه های خصوصی در هر دو گستره ملی و استانی، نزدیک به ۲۰۰ شبکه است. در این میان، دست کم ۲۰ شبکه تلویزیونی، از اعتبار ویژه و موهبت تماشاگران چند میلیونی بهره مند هستند و در کنار این همه تلویزیون، ده ها مجله و روزنامه با شمارگان چند صد هزار نسخه در روز و هفته، چاپ و منتشر می شود. مجموع این امکانات رسانه ای در کنار ده ها انجمن و نهاد فرهنگی و هنری، موجب شده که زمینه برای درخشش سوپراستارها و چهره های مشهور فراهم شود. هم اینک در ترکیه، در حوزه هایی همچون موسیقی، بازیگری سینما و تلویزیون، ورزش، شوهای کمدی و مجریان مشهور، صدها سلبریتی و ستاره زن و مرد وجود دارد. نگاهی به اکانت های تویتری و اینستاگرامی این افراد، نشان می دهد که برخی از آنها بیش از ۱۰ میلیون نفر فالور و دنبال کننده داشته باشند. در نتیجه سلبریتی بودن در ترکیه، مزایا، درآمدها و اثرگذاری فراوانی دارد. اما در کنار این همه مزایا و فواید، سلبریتی بودن، «مسئولیت اجتماعی» (social responsibility) هم دارد و اتفاقا همین موضوع تبدیل به متر و معیار مهمی برای قضاوت درباره آنان شده است. وقتی که یک هنرمند، از کنار حوادث تلخ، مشکلات مردم، جشن ها، عزاهای ملی و مسائل کلان مردم به سادگی عبور کند و هیچ نقش و موضع اجتماعی روشنی نداشته باشد، خیلی زود اقبال عمومی خود را از دست می دهد.
در جریان انتخابات اخیر، اغلب سلبریتی های ترکیه، به روشنی موضع خود را مشخص کردند و با افتخار، از رای دادن خود عکس گرفته و آن را منتشر کردند. به عنوان مثال، تارکان، خواننده مشهور ترکیه که مجموعا در توییتر و اینستاگرام ۱۰ میلیون فالور دارد، با انتشار یک پست ساده و کوتاه اینستاگرامی، تلاش کرد تا مفهوم دموکراسی را برای هوادارانش در چند جمله نوشتاری کوتاه توضیح دهد. او بدون هیچگونه متلک و کنایه ای، در پست خود نوشت: «دموکراسی چیست؟ توجه به حقوق مردم و آزادی های فردی و اجتماعی است». او همچنین در توییتر عکسی منتشرکرد که او رادر حال رای دادن نشان می داد.
جم ییلماز هنرمند مشهور عرصه استندآپ کمدی ترکیه، در توییتر و اینستاگرام، ۲۰ میلیون فالور دارد. شهرت او به جایی رسیده که مردم ساعت ها در صف می ایستند تا بلیط حضور در اجراهای او را با قیمت گزاف تهیه کنند.
جم ییلماز در توییتر خود، اعلام کرده که به کمال قلیچدرا اوغلو رای می دهد و چنین نوشته است: «کسانی از من پرسیدند به چه کسی رای می دهی تا ما هم مانند تو عمل کنیم. جواب من این است: رای من برای جناب قلیچدار اوغلو است».
دوغوش خواننده مشهور ترکیه با چند میلیون فالور و همچنین مسعود اوزیل فوتبالیست مشهور، هر دو در پست های اینستاگرامشان، از رجب طیب اردوغان حمایت کردند و هنرمندان دیگر نیز، هر کدام به نوعی رویکرد انتخاباتی خود را به نمایش گذاشتند. اما وجه مشترک همه آنها در این چند بند خلاصه می شود:
۱.به عنوان نمونه، حتی یک سلبریتی، به طرف مقابل اهانت نکرد و نامزد جبهه مقابل را زیر سوال نبرد.
۲.هیچ نشانه ای از کنایه، تلاش برای قطبی سازی و تحریک در پیام هایشان مشاهده نشد.
۳.در بسیاری از پیام ها، سلبریتی ها، خود عمل و اقدام «رای دادن» را به نمایش گذاشتند و نه رویکرد سیاسی و حزبی را.
۴.هیچکدام از چهره های مشهور، در پیام های اینترنتی خود، دولت و انتخابات را زیر سوال نبردند.
۵.سلبریتی های ترکیه، آرزوها و تمنیات خود در مورد رفاه مردم و آینده کشورشان را بیان می کنند اما سراغ مسائل ریز و جزئی نمی روند و از اظهار نظر در مورد مسائل مهمی همچون سیاست خارجی و تصمیمات کلان دولت، پرهیز می کنند.
۵.در مواضع سیاسی و نوشته ها و پیام های سلبریتی ها، نشانه ای از خطاهای فاحش سیاسی، فکری و نوشتاری مشاهده نشد و شواهد نشان می دهد که آنان برای موضع گیری های خود، از مشاورین حرفه ای بهره می گیرند.
وجوه مشترک بالا، نشان دهنده این است اغلب سلبریتی های ترکیه، به طرز مشهودی هم در حوزه مسئولیت اجتماعی و آگاهی سیاسی و هم در بخش توجه به اثرگذاری مواضع بر هواداران، به بلوغ فکری و شخصیتی بالایی رسیده اندو در کنار حس مسئولیت پذیری، از سواد و تربیت و ادب بالایی هم برخوردار هستند.
چند نمونه از فعالیت سلبریتی های ترکیه در انتخابات اخیر
تارکان خواننده مشهور، عکسی از صحنه رای دادن خود را منتشر کرده و نوشته است: «من رای خود را به صندوق انداختم. امیدوارم برای وطن و ملت، اسباب خیر باشد». جم ییلماز کمدین مشهور و پرطرفدار ترکیه نیز با انتشار عکسی از کمال قلیچدار اوغلو نوشته است: «برای کسانی که از من می پرسند به چه کسی رای می دهی، جوابم این است: به جناب قلیچدار اوغلو رای می دهم. جوانان عزیز. لطفا غفلت نکنید و رای دهید».
دوغوش خواننده پرطرفدار، عکسی از اردوغان را منتشر کرده و نوشته است: «رئیس جمهور من اردوغان است». دمت آکالین خواننده دیگر اعلام کرده که رای خود را صبح زود به صندوق می اندازد و ساعات بعدی را اختصاص می دهد به تماشای فیلم. نوری بیلگه جیلان کارگران مشهور ترکیه از هواداران خود خواسته به قلیچدار اوغلو رای دهند، علی شان خواننده نیز اردوغان را به خاطر حمایت از حقوق زنان مورد حمایت خود دانسته و فوندا ار یغییت خواننده، بدون اشاره به نام نامزد مورد حمایت خود، آرزومند آن شده که انتخابات، وزیدن نسیم شادی و آشتی و آرامش باشد.
یکی از نکات مشهود در پیام های سلبریتی های ترکیه، پرهیز از اظهارات تنش زا و دوری از کنایه و دوقطبی سازی است.
سلبریتی های ترکیه و زلزله
سلبریتی های ترکیه در جریان زلزله مهیب اخیر که بیش از ۱۰ استان ترکیه را تحت تاثیر قرار داد، با تمام قدرت وارد میدان شدند اما جالب اینجاست که مشارکت سخاوتمندانه آنان در کمک به زلزله زدگان، بدون هر گونه نمایش و شو و در اوج احترام و سازماندهی صورت گرفت. بلنت، خواننده مشهور ترکیه، یک کمپین مدیریت کرد و از همه هنرمندان و سلبریتی ها خواست که کمک های خود را در اختیار او بگذارند. تقریبا همه چهره های مشهور ترکیه به این ندای او لبیک گفتند و در یک بازه زمانی کوتاه در کمتر از ۲۴ ساعت، ده ها میلیون دلار وجه نقد، صدها کامیون پوشاک و آب معدنی و غذا و چادر، به زلزله زدگان رسید. اما با لحاظ کردن این موارد مهم:
۱.هیچکدام از سلبریتی ها، شخصا به سوی استان های زلزله زده راه نیفتاد تا در کنار چادرها عروسک و شکلات به دست کودکان بدهد و عکس آن را منتشر کند! همه آنان پول ها و کالاهای خود را در اختیار یک هنرمند گذاشتند و از دور فقط نظاره کردند.
۲.کمک مالی سخاوتمندانه خود را به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی تلقی کردند و بر سر کسی منت نگذاشتند.
۳.کاروان طولانی کمک های مالی و کالاهای فرستاده شده توسط سلبریتی ها، با هماهنگی و مدیریت هلال احمر ترکیه به دست مردم رسید.
۴.هیچکدام از چهره های مشهور، بر سر مردم و دولت منت نگذاشتند و هلال احمر را متلک باران نکردند!
توجه به نوع رفتار سلبریتی های ترکیه در انتخابات ترکیه، از این نظر اهمیت دارد که آنان هواداران چند ده میلیونی دارند و اگر چنان چه، با انتشار پست تحریک کننده، هواداران خود را به میدان بخوانند، ممکن است به راحتی فضای امنیتی و اجتماعی ترکیه را به هم بریزند. ولی همچنان که می بینیم، ترجیح و انتخاب نهایی این افراد، این است که حتی در ساعات و دقایق بسیار حساس شمارش آراء، پستی منتشر نکنند که موجب تحریک و قطبی سازی شود. این در حالی است که متاسفانه در کشور ما، برخی از سلبریتی ها، در فضاهای ناآرام و مقاطع حساس، ندانسته، به عامل تحریک تبدیل می شوند. صد البته در ایران نیز شمار سلبریتی های مسئولیت پذیر و آگاه کم نیستند و تعداد زیادی از آنان در حوزه های انسانی، نیکوکاری، پیوند اعضا، جمع آوری دیه و میانجی گری اجتماعی، حضور ملموسی دارند. با این حال، برخی از سلبریتی ها نیز، گاهی جایگاه حقیقی خود را از یاد می برند و در نقش رهبر حزب و مسئول جریان سیاسی ظاهر می شوند.
