۲۸ آذر؛ یک روز تاریخی برای آینده سیاسی افغانستان/ نگاهی به نشست فوق‌العاده وزرای خارجه کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی

 هفدهمین نشست فوق‌العاده وزرای خارجه کشور‌های عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) از روز یکشنبه ۲۸ آذر به مدت ۲ روز در اسلام‌آباد آغاز  شد. موضوع این نشست فوق‌العاده، بررسی آخرین تحولات افغانستان و همفکری جهان اسلام برای کمک به استقرار صلح و ثبات در این کشور بود.

کشور‌های حاضر در این نشست پیگیری «احتمال بروز فاجعه امنیت غذایی و فقر در افغانستان» را موردبررسی قرار دادند. در حال حاضر نزدیک به نیمی از جمعیت این کشور از کمبود مواد غذایی رنج می‌برند و ۱۴ میلیون افغانستانی زیرخط فقر هستند.

از دید پاکستان، به عنوان همسایه مرزی افغانستان، این مسائل می‌تواند منجر به افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی، سیل پناه‌جویان، تقویت گروه‌های تروریستی از جمله القاعده، داعش و افزایش جرائمی نظیر قاچاق و تولید مواد مخدر شود.

با این حال شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان تأکید کرد «به رسمیت شناختن دولت موقت طالبان» در دستور کار نشست فوق العاده سازمان همکاری اسلامی در اسلام آباد نیست.

به نظر می‌رسد با توجه به نقشی که اسلام‌آباد در جریان پیشروی طالبان در افغانستان و داشت، تلاش دارد مسیر ثبات افغانستان را هموار کند. یکی از این راه‌ها، ازسرگیری ارسال کمک‌های بین‌المللی به افغانستان است که ۷۵ درصد بودجه این کشور را تشکیل می‌داد، اما از مرداد ماه در پی سلطه طالبان، قطع شد.

از سوی دیگر در شرایطی که پاکستان دلیل این نشست را ایجاد یک دولت فراگیر، حمایت از حقوق زنان و جلوگیری از فعالیت گروه‌های تروریستی ذکر کرده است، برخی جریان‌های داخلی افغانستان از سازمان همکاری کشورهای اسلامی خواسته بود این نشست برگزار نشود. به زعم آنها، این نشست سرآغازی برای به رسمیت شناختن طالبان خواهد بود، به ویژه آنکه کشورهای دنیا اعلام کرده‌اند تا زمانی که در افغانستان دولت فراگیری شکل نگیرد، طالبان را به عنوان حاکم این کشور به رسمیت نخواهند شناخت.

در همین حال، ولی‌الله شاهین رئیس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت امور خارجه افغانستان اعلام کرده است «اقتصاد، سیستم بانکی و عادی‌سازی روابط افغانستان با جهان از موضوعات دستور کار این نشست است و ما به عنوان وزارت خارجه (افغانستان) در این نشست شرکت خواهیم کرد.»

۲۸ آذر؛ یک روز تاریخی برای آینده سیاسی افغانستان
واقعیت این است که عدم به رسمیت شناختن دولت طالبان، توقف کمک‌های خارجی، فروپاشی اقتصادی، بحران انسانی و ظهور داعش در زمره تهدیدات وجودی طالبان قرار می‌گیرند؛ بنابراین روز ۱۹ دسامبر (۲۸ آذر) یک روز تاریخی برای آینده نظامی سیاسی افغانستان خواهد بود.

در این میان سازمان همکاری اسلامی، که در سال ۱۹۷۰ شکل گرفت، به عنوان دومین سازمان بین دولتی پس از سازمان ملل با عضویت ۵۷ کشور از چهار قاره، می‌تواند نقش مؤثری در این رابطه ایفا کند. همچنین پاکستان در کنار دعوت از وزرای خارجه اعضای این سازمان، از اعضای اتحادیه اروپا و شورای امنیت، بانک جهانی و نمایندگان آژانس‌های امدادی وابسته به سازمان ملل متحد نیز دعوت به عمل آورده است که مؤید تلاش ویژه اسلام آباد برای جلب توجه جامعه جهانی به موضوع افغانستان است.

گفته می‌شود پس از ۴۱ سال، این نخستین بار است که نشست مذکور به ریاست نخست‌وزیر پاکستان برگزار شد.

در همین راستا همزمان با ورود مقامات کشور‌های اسلامی به پاکستان تدابیر شدید امنیتی در اسلام‌آباد پایتخت این کشور برقرار شد و قرار است در چند روز آینده رفت و آمد عمومی به منطقه دیپلماتیک و اطراف محل برگزاری نشست و همچنین محل اقامت هیئت‌های خارجی ممنوع شود.

در این رابطه نماینده جمهوری اسلامی ایران سید رسول موسوی دستیار وزیر و مدیرکل آسیای غربی وزارت امور خارجه خواهد بود که روز جمعه (۲۶ آذر) به اسلام آباد سفر کرد.

با این حال علی‌رغم تلاش اسلام آباد برای هویت بخشی به طالبان در محیط بین‌الملل، به نظر می‌رسد اولین و مهمترین معضلی که نشست مذکور با آن روبرو خواهد شد، بحث به رسمیت شناختن طالبان است. کشور‌های غیراسلامی که البته نقش مهمی هم در تأمین بودجه و کمک‌های مالی این کشور دارند، به سختی می‌پذیرند دولت طالبان را به رسمیت بشناسند.

مشکل بعدی این است که آیا سازمان همکاری اسلامی توفیقی در حل بحران انسانی افغانستان خواهد داشت؟ تجربه عملکرد این سازمان در بحث کشمیر، فلسطین و نسل‌کشی مسلمانان روهینگیا موفقیت‌آمیز نبود. اما موضوع افغانستان که مستقیماً با جان میلیون‌ها انسان و نسل آتی یک کشور مرتبط است، می‌تواند فرصتی باشد تا این سازمان یک تجربه ارزشمند در کارنامه خود به ثبت برساند.

دستاورد طالبان و پاکستان از نشست فوق‌العاده وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی
به رغم این مسائل، می‌توان این‌گونه ارزیابی کرد که حتی اگر نشست مذکور نتیجه ملموسی نداشته باشد، حضور نمایندگان ده‌ها کشور (منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای) یک بعد مثبت قابل‌تأمل برای طالبان و حتی پاکستان به عنوان حامی طالبان خواهد داشت؛ و آن‌هم برگزاری نشست‌های دو یا چند جانبه هیئت طالبان با نمایندگان سایر کشورها در حاشیه این نشست است.

در این خصوص ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور افغانستان در گفت‌وگو با شبکه خبری تاس احتمال ملاقات با امیر خان متقی، وزیر امور خارجه طالبان را در حاشیه این نشست رد نکرده است. این در حالی است که روسیه دولت طالبان را غیرقانونی می‌داند!

همچنین قرار است نمایندگان آمریکا، روسیه، چین و پاکستان نیز نشستی با موضوع افغانستان در  روز آینده برگزار کنند. از سوی دیگر باید به نقش کشور‌های عربی در شکل‌دهی به جریان نشست نیز اشاره کرد. طبق اظهارات طاهر محمود اشرفی، رئیس شورای علمای پاکستان و دستیار ویژه نخست وزیر در امور هماهنگی مذهبی و خاورمیانه این نشست در پی رایزنی میان عمران خان و محمد بن سلمان برنامه‌ریزی شد.

در این راستا نقش جمهوری اسلامی ایران در ترسیم وضعیت آتی افغانستان باید اثرگذار و پررنگ باشد. این نشست و امکان برگزاری جلساتی در حاشیه آن، فرصت مغتنمی است که از آن بایستی در مسیر تأمین امنیت مرز‌های شرقی، مقابله با قاچاق مواد مخدر و پناهجویان غیرقانونی استفاده کرد.

اتفاقات هفته‌های اخیر در مرز‌های شرقی کشورمان که متأثر از سوءتفاهم مرزی بود، می‌تواند مورد گفت‌وگو قرار بگیرد.

بنابراین وضعیت سیاسی و اقتصادی افغانستان تأثر مستقیمی بر امنیت کشور‌های همجوار آن به ویژه ایران به عنوان مسیر رسیدن به اروپا دارد که انتظار می‌رود در این نشست بررسی شود.

تحلیل مسیر طی شده از سوی جمهوری اسلامی ایران درباره نوع مواجهه با افغانستان و طالبان نشان از رفتار عقلانی جمهوری اسلامی بر اساس تأمین حداکثری منافع ملی دارد و امید می‌رود این مسیر ادامه داشته باشد.