بن سلمان برای تکیه زدن بر تخت پادشاهی عجله دارد

نشست چند روز قبل سران شورای همکاری خلیج فارس علاوه بر آنکه حواشی و شرایط خاص خود را داشت و از جمله اینکه مدت کوتاهی بیشتر به طول نینجامید اما موضوع مهمی را آشکار ساخت و آن غیبت سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی بود.

سلمان بن عبدالعزیز که به جای ملک عبدالله بر تخت نشست برای اولین بار در این نشست غایب بود و این حادثه بسیار مهمی محسوب می‌شود. همه کاره نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض محمد بن سلمان ولیعهد بود و علت عدم حضور شاه سعودی در این نشست هم مشخص نشد.

ناظران تحولات عربستان اعلام کردند که نبود سلمان بن عبدالعزیز نشانگر اعطای مسئولیت‌های بیشتر به ولیعهد در زمامداری امور است و عملاً انتقال قدرت از پدر به پسر اتفاق افتاده است. سلمان بن عبدالعزیز طی ۲۰ ماه گذشته تنها یکبار در ملأ عام ظاهر شده و در طول شیوع اپیدمی کرونا در شهر نیوم باقی مانده و سفر اخیر وی به ریاض در اوت ۲۰۲۰ برای انجام عملیات جراحی کیسه صفرا بوده است.

همچنین آخرین دیدار سلمان بن عبدالعزیز با یک مسئول غربی حدود پنج ماه پیش بود که با «دومینیک راب»، وزیر امور خارجه پیشین انگلیس ملاقات کرد. بسیاری از مسئولان پیشین سعودی اعلام می‌کنند که در تاریخ عربستان سابقه نداشته که پادشاه در استقبال از همتایان اروپایی و خلیج فارسی خود غایب باشد. سلمان بن عبدالعزیز بسیار اندک به مسئولیت‌های خود عمل می‌کند و عملاً ولیعهد کنترل همه امور را در دست دارد.

به نوشته نشریه «بیزینس اینسایدر» بیش از ۴۸۲ روز از اقامت متوالی سلمان بن عبدالعزیز در کاخش واقع در شهر صحرایی نیوم در شمال غرب عربستان می‌گذرد. سلمان بن عبدالعزیز ۸۵ ساله در پی فوت برادر ناتنی‌اش یعنی ملک عبدالله بر تخت پادشاهی عربستان تکیه زد و از زمان بر تخت نشستن شایعاتی درباره وضعیت جسمانی و زوال عقل وی منتشر شده استبیش از ۴۸۲ روز از اقامت متوالی ملک سلمان در کاخش واقع در شهر صحرایی نیوم در شمال غرب عربستان می‌گذرد. سلمان بن عبدالعزیز ۸۵ ساله در پی فوت برادر ناتنی‌اش یعنی ملک عبدالله بر تخت پادشاهی عربستان تکیه زد و از زمان بر تخت نشستن شایعاتی درباره وضعیت جسمانی و زوال عقل وی منتشر شده است.

حساب کاربری «مجتهد» و افشاگر اسرار خاندان سعودی نیز اخیراً مدعی شد که دیوان پادشاهی خود را برای اعلام پادشاهی محمد بن سلمان آماده کرده است. افشاگر اسرار خاندان سعودی توییت کرد که «حرف و حدیث‌ها این روزها درباره تدارکات دیوان پادشاهی و سایر مقامات برای اعلام پادشاهی محمد بن سلمان صحت دارد و سطح تدارکات و آمادگی‌ها برای آن، به سطح شکوه امپراتوری نزدیک‌تر است.

هر آنچه از عربستان در برهه کنونی به گوش می‌رسد حکایت از ابهام در وضعیت شاه سعودی است و برخی ناظران حتی پا را فراتر از این گذاشته اند و این حضور را همانند حبس خانگی هم قلمداد کرده اند یعنی اینکه محمد بن سلمان مقدمات نشستن بر تاج و تخت پادشاهی را فراهم می‌کند و هر لحظه امکان دارد که این تحول یعنی کنار زدن سلمان بن عبدالعزیز و بر تخت نشستن پسرش محمد بن سلمان رخ دهد.

برخی ناظران از سفر دوره‌ای اخیر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به پنج پایتخت در کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به مثابه مقدمه چینی برای معرفی خود به عنوان پادشاه عربستان نام بردند البته اهداف دیگری به ویژه در قطر دنبال می‌کرد. محمد بن سلمان نیاز به کسب مقبولیت از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در وهله اول، کشورهای اسلامی در وهله دوم و کشورهای غربی در وهله سوم دارد زیرا هنوز موضوع جمال خاشقجی در اذهان باقی مانده است. در واقع ولیعهد سعودی قبلا در جبهه داخلی مسیر پادشاهی خود را هموار کرده است و شاهزادگان را یا به زندان فرستاده یا در حبس خانگی در کاخهای خود به سر می برند و مموع السفر هستند.

درباره سیاست‌های بن سلمان باید گفت که وی در طی چند سال ولیعهدی دشمنان زیادی برای خود تراشیده است از داخل خاندان سعودی گرفته تا پیرامون محیط عربی و بین المللی و همه وعده‌هایی هم که به جوانان سعودی درباره رفاه و آسایش داده، سرانجامی نداشته است.

محمد بن سلمان از آغاز ولیعهد سعودی تغییرات اجتماعی در عربستان اعمال کرد. وی جشن‌های بین‌المللی و سرگرمی‌ها را برای جذب سرمایه گذاران بیشتر و رهایی از وابستگی به اقتصاد نفت برگزار کرد. این شاهزاده جوان به هزاران زن اجازه رانندگی و کار در بخش دولتی را داد، با این حال، شاهزاده که سمت‌های مختلفی از جمله، وزیر دفاع و رئیس صندوق سرمایه‌گذاری عمومی را بر عهده دارد، با چالش‌های متعددی مواجه شد که مهم‌ترین آن قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری کشورش در استانبول بود.

جنگ یمن بزرگترین شاهکار محمد بن سلمان است که در باتلاق این جنگ فرو رفته است و هزینه سنگین این جنگ علاوه بر اینکه کمر اقتصاد عربستان را شکسته است، مشکلات امنیتی عربستان را نیز تشدید کرده است و حملات دردناک انصارالله یمن سخت محمد بن سلمان را در تنگنا قرار داده است.

«محمد الشرقاوی» تحلیلگر امور بین الملل در این باره گفت: احتمال بر تخت نشستن محمد بن سلمان در زمان باقیمانده از عمر پدرش در مقطع کنونی بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. علت نخست آن هم وخامت وضع جسمانی و تشدید التهاب کیسه صفرا ملک سلمان و حضور پادشاه عربستان در نیوم دور از ریاض (از بیست ماه قبل تاکنون است) و علت دوم هم فراهم آوردن مقدمات پروتکلی و سیاسی در زمینه پادشاهی محمد بن سلمان است و سفر دوره‌ای وی به پایتخت‌های پنج کشور عربی در این راستا انجام شد.

سایمون هندرسون مدیر برنامه خلیج فارس مرکز مطالعات شرق نزدیک واشنگتن گفت: محمد بن سلمان تا زمانی که پدرش از بیماری دائمی رنج نبرد نمی‌تواند پادشاه شود. سوال بزرگ اینجاست که چه کسی می‌تواند بگوید که پادشاه از بیماری دائمی رنج می‌برد؟

«سالم الیامی» مشاور سابق وزارت خارجه عربستان اعلام کرد: ملک سلمان حاکم فعلی است حتی اگر برخی وظایف خود را به ولیعهد سپرده باشد. تا زمانی که ملک سلمان زنده است کسی نمی‌تواند جای او را بگیرد. ملک فهد در اواخر دوره پادشاهی خود بیمار بود و آخرین روزهای زندگی خود را در بیمارستانی در ژنو سپری کرد و هنگامی که برخی پیشنهاد جانشینی برای او دادند به شدت مخالفت شد.

به هر حال آیا روند تحولات کنونی عربستان به معنای برکناری و اقامت اجباری ملک سلمانِ آلزایمری است؟! باید صبر کرد و دید! به نظر می‌رسد که محمد بن سلمان که طاقت حاشیه نشینی ندارد، قصد دارد خیلی سریع در عرش قدرت عربستان قرار گیرد. آیا عربستان آرامش قبل از طوفان را سپری می‌کند؟