اندیشکده‌های غربی طیف گسترده‌ای از گزارش‌های مرتبط با تحولات مهم جهان را در روزهای اخیر منتشر کرده‌اند؛ در یکی از تحلیل‌ها تاکید شده است از آنجا که پکن و روسیه برای ایجاد نظام چندقطبی تلاش می‌کنند، پیروز جنگ اوکراین سرنوشت جهان را رقم خواهد زد.
اتاق‌های فکر در آمریکا در دو هفته گذشته به تحلیل موضوعات متنوعی در مورد ایران اقدام کردند و در لابلای آن نیات، اهداف و آرزوهای خود را به مخاطبان ارائه نمودند. باگذشت نزدیک به دو ماه موضوع برقراری رابطه ایران و عربستان و تاثیرات منطقه‌ای آن مهمترین موضوعی است که اندیشکده‌های غربی به ارزیابی آن و پیش بینی پیامدهای آن به ویژه برای رژیم صهیونیستی می‌پردازند.
علاوه بر این تقویت محور مسکو-پکن، توان پهپادی ایران و حکم دیوان بین المللی دادگستری علیه آمریکا در کنار دیگر موضوعات از برجسته ترین محورهای مورد توجه مراکز پژوهشی غرب بوده است.
شورای آتلانتیک: محکومیت آمریکا و غرامت برای ایران
اندیشکده شورای آتلانتیک در این دوره چند گزارش که موضوع آنها تنوع بالایی داشت منتشر کرد. این موسسه در گزارشی به بررسی رای اخیر دیوان بین‌المللی دادگستری علیه آمریکا و به نفع دارایی‌های ایران پرداخت و مدعی شد که رای نهایی بسته‌ای از موفقیت و شکست برای هر دو طرف این دعوا بوده است.
اندیشکده شورای آتلانتیک در مورد رای اخیر دیوان بین‌المللی دادگستری علیه آمریکا و به نفع دارایی‌های ایران پرداخت و مدعی شد که رای نهایی بسته‌ای از موفقیت و شکست برای هر دو طرف این دعوا بوده استحکم نهایی ۳۰ مارس دادگاه بین‌المللی دادگستری در مورد تعیین تکلیف حدود ۱.۸ میلیارد دلار دارایی متعلق به بانک مرکزی ایران (CBI) که آمریکا برای هزینه آن برنامه ریزی کرده بود، صادر شد و این نهاد اعتراض ایالات متحده مربوط به قابل اجرابودن رای یکی از دادگاه‌های آمریکا در جهت استفاده دارایی بانک مرکزی ایران در پرداخت غرامت به برخی خانواده‌های آمریکایی قربانی تروریسم را رد کرد.
دیوان همچنین به پرداخت غرامت از سوی آمریکا به ایران حکم داد و برای طرفین بیست و چهار ماه فرصت تعیین کرد تا در مورد میزان آن تصمیم بگیرند و اگر دو کشور نتوانستند به نظر واحدی برسند هر یک از طرفین می‌تواند از دیوان بین‌المللی دادگستری درخواست کنند تا میزان آن را تعیین کند.
این گزارش مدعی است که رای نهایی حاوی میزانی از برد و باخت برای هر دو طرف بوده است و می‌تواند به آمریکا در زمینه به نتیجه رساندن تلاش‌هایش برای پرداخت پول به خانواده‌های قربانیان تروریسم کمک کند. در واقع موضوع به پرونده سال ۲۰۰۱ و به قربانیان بمب‌گذاری سال ۱۹۸۳ در پادگان تفنگداران دریایی ایالات متحده در بیروت و شکایت از دولت ایران در دادگاه‌های آمریکا مربوط می‌شود.
در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۵) با حکمی از سوی دادگاه منطقه‌ای ایالات متحده در ناحیه کلمبیا برای پرداخت غرامت از اموال ایران نظر داده شد. در مقابل ایران از سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۴)آمریکا را به نقض معاهده مودت متهم کرد و توقیف اموال بانک مرکزی ایران را تخلفی از سوی دولت آمریکا دانست و پرونده را به دیوان کشاند.
این گزارش روند رسیدگی به شکایت را طولانی و اختلاف نظرها میان قضات را عمیق عنوان کرد و افزود، با توجه به خروج سال ۲۰۱۸(۱۳۹۶) آمریکا از معاهده دوستی با ایران، ایالات متحده از این به بعد باید مقررات، رای‌های دادگاه داخلی و دستورات اجرایی را به دقت تنظیم کند تا با موردی مشابه بانک مرکزی ایران برخورد نکند. رای دیوان بین‌المللی دادگستری همچنین راه‌های دریافت خسارت از کشورهای متخاصم را که از نظر قانونی مسئول آسیب‌هایی به آمریکا عنوان می‌شوند، محدود کرده است.
در پایان گزارش آمده است که این رای پایانی بر استفاده از وجوه مسدود شده کشورها به عنوان خسارت نیست. در عوض، رهبران ایالات متحده باید قوانین مربوطه را بهبود بخشند و تقویت کنند تا اطمینان حاصل شود که آنها می‌توانند در برابر نظارت بین المللی و دعاوی قضایی مقاومت کنند.
تجدید روابط ایران و عربستان
دیگر گزارش این اندیشکده به تاثیر برقراری روابط ایران و عربستان بر شرایط رژیم صهیونیستی و به ویژه آینده توافق ابراهیم پرداخت و عنوان داشت عادی سازی روابط بین اسرائیل و اعراب که برای چند دهه متوقف شده بود، با توافق سال ۲۰۲۰ ابراهیم سرعت گرفت اما این موضوع اکنون در مقابل روابط کشورهای عربی با ایران قرار گرفته است. تحولات اخیر بین عربستان سعودی و ایران، موجب شده است تا ریاض از واشنگتن امتیازات بسیار بیشتری را برای برقراری روابط با اسرائیل درخواست کند.
اندیشکده شورای آتلانتیک: تحولات اخیر میان عربستان سعودی و ایران، موجب شده است تا ریاض از واشنگتن امتیازات بسیار بیشتری را برای برقراری روابط با اسرائیل درخواست کند این اتاق فکر آمریکایی «توافق ابراهیم» را صلحی میان مسلمانان و یهودیان، به عنوان پسرعموهای سامی و نوادگان حضرت ابراهیم دانست و آن را به نوعی در مقابل منافع ایران تعریف کرد و افزود اکنون شرایط به گونه دیگری رقم خورده است و از ماه مارس تاکنون مقامات سعودی و ایران برای احیای روابط دیپلماتیک به توافق رسیدند و از آن به بعد تحرک خاصی در روابط دو طرف و موضوعات مختلف منطقه‌ای ایجاد شده است. گذشته از موضوع یمن، اکنون رهبران عربستان سعودی در حال گفت وگو با حماس برای برقراری دوباره روابط با این گروه مورد حمایت ایران هستند.
این گزارش با اشاره به تغییر روندها در خاورمیانه آورده است که به دلیل نفوذ عمیق عربستان سعودی بر امضاکنندگان توافق ابراهیم، به ویژه آنهایی که منافع مالی و استراتژیک را از پادشاهی سعودی دریافت می‌کنند، می‌توان پیش بینی کرد کشورهایی مانند مصر، بحرین و مراکش ممکن است از ریاض پیروی کنند و در جهت بهبود روابط خود با ایران گام بردارند.
نویسنده گزارش در پایان بر این اعتقاد است که تحولات تازه در جبهه‌های یمن و سوریه نشان‌دهنده جدیت ایران در تلاش برای آشتی با همسایگان عرب است. با توجه به عوامل گوناگون، اگر کشورهای عربی به درستی از سوی غرب مورد توجه قرار گیرند، ممکن است رویکرد عمل‌گرایانه و متوازن‌تری را در مورد منافع خود در قبال اسرائیل و ایران اتخاذ کنند.
شورای آتلانتیک در یک گزارش با عنوان «ایران و سوریه به رفتار اسرائیل در مورد حمله روسیه به اوکراین شکل می‌دهند» آورد: از زمان شروع جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲(۱۴۰۱)، اسرائیل برای به حداقل رساندن مشارکت در این جنگ و در عین حال تلاش برای حفظ موضع بی طرفی خود در قبال روسیه تلاش کرده است. این موضع منعکس کننده اولویت‌های امنیتی اسرائیل در نزدیکی قلمروی خود است. با این حال، تقویت روابط بین روسیه و ایران درکنار فشار غرب ممکن است در نهایت اسرائیل را مجبور به تغییر خط مشی کند.
«جوزف روشه» تحلیلگر این اندیشکده مدعی شد: بی‌میلی اسرائیل برای محکوم کردن اقدامات روسیه در درجه اول یک تصمیم راهبردی به منظور جلوگیری از به خطر افتادن توافق غیر رسمی آن با مسکو بوده است که اسرائیل را قادر می‌سازد با نفوذ ایران در سوریه مقابله کند. همکاری نظامی فزاینده بین روسیه و ایران اما اکنون می‌تواند پیامدهای منفی قابل توجهی برای امنیت ملی اسرائیل داشته باشد و زنگ خطر را برای آن به صدا در آورده است.
در حال حاضر، هدف اسرائیل منصرف کردن روسیه و نشان دادن این است که کمک‌هایش به ایران اتلاف انرژی و منابع مالی است. با این حال، اگر روسیه کمک‌های نظامی و امنیتی خود را به ایران به طور قابل توجهی افزایش دهد، به ویژه در زمینه حضور ایران در سوریه، اسرائیل احتمالاً با تجدید نظر در حمایت خود از اوکراین و رویکردش در جنگ روسیه به این امر پاسخ خواهد داد.
اتاق فکر آمریکایی: می‌توان پیش بینی کرد کشورهایی مانند مصر، بحرین و مراکش ممکن است از ریاض پیروی کنند و در جهت بهبود روابط خود با ایران گام بردارندطبق این تحلیل، تعمیق بیشتر همکاری روسیه و ایران احتمالاً در ماه‌های آینده محور اصلی نگرانی اسرائیل باقی خواهد ماند. از طرف دیگر، بسیاری در غرب دوست دارند اسرائیل نقش بیشتری را در حمایت از اوکراین ایفا کند. هر چه جنگ کنونی بیشتر ادامه یابد، اسرائیل توسط متحدان غربی خود برای ایفای نقش فعال‌تر در مقابله با حملات روسیه بیشتر تحت فشار قرار خواهد گرفت.
آمریکا باید رویکرد جدیدی در مورد قره باغ اتخاذ کند
«موسسه امریکن اینترپرایز» در گزارشی با عنوان «واشنگتن به یک رویکرد جدید در قبال قره‌باغ نیاز دارد» به تهدیدات دولت باکو علیه ارمنستان پرداخت که از ایروان خواسته است یا اعلام کند قره‌باغ به جمهوری آذربایجان تعلق دارد یا با عواقب آن روبرو شود. علی‌اف تصریح کرد: یا آنها [ارمنستانی‌ها] باید تابعیت جمهوری آذربایجان را بپذیرند یا محل زندگی دیگری برای خود پیدا کنند.
تحلیلگر این موسسه تصریح دارد: تهدیدهای جمهوری آذربایجان و تحقیر فرآیند دیپلماتیک گروه مینسک توسط الهام علی‌اف، هرگونه مبنای قانونی برای رفع موانع از سوی آمریکا را از بین می‌برد و کمک واشنگتن به باکو را به تعهد این کشور به حل و فصل مناقشات از طریق دیپلماتیک منوط خواهد کرد. این درحالی است که در پشت صحنه، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه، با این استدلال که جمهوری آذربایجان از نظر استراتژیک برای آمریکا بسیار مهم است، از قانون فوق سرپیچی می‌کند.
این گزارش با مشابه دانستن رفتار علی‌اف و اردوغان در سوءاستفاده از روابطشان با غرب تاکید دارد: علی‌اف درست می‌گوید که در این موضوع دیپلماسی کارساز نبوده، دلیل آن ساده است: برای رسیدن به نتیجه دو شریک صادق لازم است و علی‌اف از خود صداقتی را نشان نمی‌دهد. بنابراین زمان یک رویکرد جدید از سوی آمریکا فرا رسیده است تا هر دوطرف را به انجام مذاکراتی صادقانه تشویق کند.
دیگر گزارش موسسه فوق به میزان واقعی بودن روند عادی سازی روابط ایران و عربستان پرداخت و یادآور شد که اعلام میانجیگری چین برای ایجاد روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی موجب غافلگیری ایالات متحده شد. هدف این اقدام چالش ساز نبود زیرا آمریکا هم از دو سال پیش به دنبال دستیابی به چنین توافقی بود. اما مشکل کار نه تنها مشارکت چین، بلکه موفقیت این کشور در همکاری با متحد نزدیک آمریکا است، متحدی که از دوران ریاست جمهوری روزولت مشارکت امنیتی نزدیکی را با واشنگتن داشته است.
طبق گزارش فوق، وزیران خارجه ایران و عربستان در هفته‌های گذشته بالاترین سطح دیدار دیپلماتیک مقامات دو کشور در چند سال اخیر را انجام دادند و هیات‌های اعزامی ایرانی و سعودی از تهران، مشهد، ریاض و جده بازدید کردند تا مقدمات بازگشایی سفارت و کنسولگری دو کشور را فراهم کنند.
«موسسه امریکن اینترپرایز»:ئواشنگتن به یک رویکرد جدید در قبال قره‌باغ نیاز دارد تا هر دوطرف را به انجام مذاکراتی صادقانه تشویق کندنویسنده مدعی شد: مقامات ایرانی اعلام کردند که می‌خواهند تیم‌های خود را قبل از مراسم حج در عربستان مستقر کنند. اینکه آیا سعودی‌ها این اجازه را ارائه می‌کند یا نه، نشان دهنده واقعی بودن این نزدیکی است. هنوز مشخص نیست که تحول در رویکرد ریاض صادقانه است یا طرحی از سوی «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی برای نشان دادن نارضایتی از «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا و حملات بی رویه وی بوده است.
نویسنده با مهم دانستن رویداد حج تاکید دارد: باراک اوباما، دونالد ترامپ و بایدن هرکدام در دوره‌ای با متحدان سنتی خود بدرفتاری داشته‌اند و به راحتی از آن صرف نظر کرده‌اند اما در شرایط کنونی این موضوع به قانون همیشگی در سیاست آمریکا تبدیل شده است. از این‌رو عربستان دلیل خود را برای نشان دادن ناخشنودی از ایالات متحده دارد. اگر مقام‌های عربستانی اجازه دهند که کارکنان ایرانی با مصونیت دیپلماتیک قبل از مراسم حج وارد کشور شوند، این نشانه‌ای از واقعی بودن چرخش عربستان خواهد بود و بدان معناست که عربستانی‌ها در واقعیت به ایران بیشتر از آمریکایی‌ها اعتماد دارند.
سرنوشت فرزندان منافقین به روایت اتاق فکر آمریکایی
«مایکل روبین» کارشناس برجسته «موسسه امریکن اینترپرایز» که پژوهش‌های گوناگونی را در مورد تحولات سیاسی و بین المللی مربوط به ایران انجام داده است در تحلیلی با عنوان «بچه‌های مجاهدین خلق کجا هستند؟» ابتدا به دلایل نفرت ایرانیان از منافقین یا همان مجاهدین خلق پرداخته است.
وی اقدامات این گروه در زمان انقلاب و سپس انجام حملات تروریستی علیه بی گناهان در ایران، حضور مستمر در جنگ عراق با ایران و همکاری نزدیک با صدام حسین، ایدئولوژی مارکسیسم توام با اسلام‌گرایی و ضدیت شدید با ارزش‌های غربی در کنار رفتار فرقه‌گرایانه آن گروه را دلیل بیزاری مردم ایران از منافقین دانست.
روبین در بخش دوم تحلیل خود نوع رفتار سازمان با فرزندان اعضا را بررسی و تاکید کرد: گذشته از عراق و آلبانی، اعضای مجاهدین خلق حتی در ایالات متحده و کانادا هم در انزوای شدید اجتماعی از دنیای خارج به سر می‌برند. آنها فقط نشریات تولید شده توسط مجاهدین خلق را می‌خوانند و از هماهنگ‌سازی معنادار خود با دیاسپورای ایرانی خودداری می‌کنند.
امریکن اینترپرایز: بررسی‌های از پادگان اشرف و نوع رفتار گروه با کودکان متولد شده در آن حاکی است مجاهدین خلق پی در پی کودکان را از والدینشان جدا و بچه‌ها را مجبور کرده‌اند تا به خانه‌های گروهی و نزد سرپرستان در خارج بروند. این گروه پس از شستشوی مغزی بچه‌ها، آنها را استخدام می‌کردند و از آنها در عملیات نظامی خود بهره می‌بردندوی سپس نتیجه بررسی‌های از پادگان اشرف و نوع رفتار گروه با کودکان متولد شده در آن را چنین تشریح کرد: مجاهدین خلق(منافقین) پی در پی کودکان را از والدینشان جدا و بچه‌ها را مجبور کرده‌اند تا به خانه‌های گروهی و نزد سرپرستان در خارج بروند. این گروه پس از شستشوی مغزی بچه‌ها، آنها را استخدام می‌کردند و از آنها در عملیات نظامی خود بهره می‌بردند. سازمان کودکان را سپس به کشورهای اروپایی تحت سرپرستی افرادی خاص فرستاد. هیچ یک از فرزندان این افراد هم در آلبانی و هم در ایالات متحده، در مدارس دولتی یا خصوصی که توسط این سازمان اداره نمی‌شوند، شرکت نمی‌کنند و علاوه بر این حتی فرزندان اعضای این سازمان هم نمی‌توانند با همسایگان غیرعضو سازمان هم‌بازی شوند.
نشنال اینترست: بقای نظام جهانی به پیروزی در اوکراین بستگی دارد
مرکز مطالعاتی «نشنال اینترست» در هفته گذشته گزارش‌های گوناگونی را در مورد ایران منتشر کرد.
«جاناتان میچانی» در تحلیلی با عنوان «محور پکن- مسکو : چالشی جدید برای سیاست خارجی آمریکا» بر این باور است که جنگ جاری در اوکراین در کنار میانجیگری اخیر چین برای برقراری روابط عربستان و ایران و افزایش تنش‌ها در اقیانوس آرام، همگی به این حقیقت انکارناپذیر اشاره می‌کنند که «ما شاهد شکل گیری سیستمی از اتحادها هستیم که به دنبال تغییر توزیع قدرت از طریق به چالش کشیدن نظم جهانی فعلی است.»
این تحلیل تاکید دارد که ائتلاف تحت رهبری غرب در اوکراین برای زنده ماندن از دست دولت‌هایی که برای ایجاد نظام چندقطبی و تضعیف آمریکا تلاش می‌کنند، باید به پیروزی نظامی و سیاسی در برابر تجاوز روسیه دست یابد. در طرف مقابل محور پکن- مسکو نیز به عنوان بخشی از تعهد خود برای تغییر توزیع کنونی قدرت در نظام بین‌الملل و متعاقب آن تغییر در نظم جهانی، مصمم است تا در این جنگ روسیه را بر اوکراین پیروز ببیند.
این تحلیلگر به تصمیم گیران کاخ سفید توصیه می‌کند مهار محور پکن-مسکو مستلزم درک کلی واشنگتن از این موضوع است که هژمونی بین‌المللی آمریکا در چند دهه گذشته، دیگر تضمین شده نیست و با خطر فروپاشی مواجه است. ایالات متحده برای موفقیت، باید در استراتژی کلان خود تجدید نظر کند. اگرچه پیروزی غرب در اوکراین نمی‌تواند دشمنان ایالات متحده را برای همیشه خاموش کند اما به آمریکا و اروپا فرصتی می‌دهد تا روی قدرت سخت متعارف بیشتر از قبل سرمایه‌گذاری کنند تا همچنان به بازدارندگی در برابر دشمنان خود در دیگر صحنه‌ها، به ویژه در خاورمیانه و اقیانوس آرام ادامه دهند.
این مرکز مطالعاتی در تحلیل دیگری معتقد است بازدارندگی آمریکا در حال نابودی است. ژنرال بازنشسته «جان آر. آلن» از فرماندهان ارشد سابق آمریکا تاکید دارد بازدارندگی واقعی به اراده و توانایی آمریکا برای تحمیل خواست خود و ایجاد هزینه غیرقابل تحمل بر دشمنان بستگی دارد که اکنون در رفتار آمریکا دیده نمی شود یا بسیار ضعیف است.
طبق این تحلیل، ناکارآمدی تهدید «باراک اوباما» علیه «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه را در آگوست ۲۰۱۲ یا حذف گزینه نظامی از روی میز به وسیله جو بایدن برای دفاع از ناکامی‌غرب در نشان دادن اراده و توانایی مقابله به مثل در اوکراین را نشان از تضعیف بازدارندگی دارد. نویسنده تاکید کرد: هرچه آستانه آمریکا برای نشان دادن واکنش متقارن یا نامتقارن به اقدامات دشمن کمتر باشد، اعتبار بازدارندگی آن بیشتر است و هر چه آستانه واکنش آمریکا بالاتر باشد، دشمنان جسورتر می‌شوند و آمریکا باید ریسک بیشتری را بپذیرد.
گزارش در پایان عنوان داشت: برای اینکه روسیه یا چین بازدارندگی ما را باور داشته باشند، باید چرخه واکنش به تحریکات آنها را بشکنیم و در تلافی‌ها برای ایجاد درد واقعی قاطع باشیم. این مستلزم خطرپذیری است، اما بدون ریسک کردن، هیچ تغییری در رفتار دشمنان ما ایجاد نمی‌شود. البته می‌دانیم که هیچ اقدامی به طور کامل بازدارنده نیست.
توان پهپادی ایران
یکی از آخرین گزارش‌هایی که این موسسه منتشر کرد در مورد افزایش توان پهپادی ایران بود که در آن به کشورهای غربی توصیه شده است باید هواپیماهای بدون سرنشین ایران جدی گرفته شوند زیرا آنها در حال تبدیل شدن به یکی از اجزای کلیدی تاکتیک‌های جنگی تهران هستند.
ادعای «برنت کاگن» نویسنده اتاق فکر آمریکایی: باوجود توقف مذاکرات هسته‌ای با اروپا و ایالات متحده، نشانه‌های روشنی وجود دارد که برنامه‌های نظامی ایران در حال حرکت به سمت بلوغ است. این امر بر نفوذ منطقه‌ای ایران در خاورمیانه تاثیر دارد
«برنت کاگن» نویسنده گزارش، مدعی شد: باوجود توقف مذاکرات هسته‌ای با اروپا و ایالات متحده، نشانه‌های روشنی وجود دارد که برنامه‌های نظامی ایران در حال حرکت به سمت بلوغ است. این امر بر نفوذ منطقه‌ای ایران در خاورمیانه تاثیر دارد.
نویسنده گزارش همچنین ادعا کرده است: قانون توقف پهپادهای ایرانی که در پاییز گذشته در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید، یک واکنش و شروع اولیه خوب بود اما در روند بروکراسی آمریکا متوقف مانده است. در کل نبود اقدام جدی ایالات متحده ممکن است، سایر بازیگران خاورمیانه را به واکنش وادار کند و شرایط دیگری را در منطقه رقم بزند.
