مذاکرات چهارجانبه وزرای دفاع فدراسیون روسیه، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری عربی سوریه و جمهوری ترکیه روز سه‌شنبه در مسکو برگزار و با تاکید بر مبارزه مشترک با تروریسم همراه شد.
دومین نشست مذاکرات عادی‌سازی روابط بین دمشق و آنکارا که نخستین بار ۲۸ دسامبر ۲۰۲۲ با حضور وزرای دفاع روسیه، سوریه و ترکیه در مسکو برگزار شده بود، حالا با حضور امیر محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ادامه پیدا کرده است.
بنابر اعلام روابط عمومی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، در این مذاکرات اقدامات فعلی در زمینه تحکیم امنیت در جمهوری عربی سوریه و عادی‌سازی روابط با ترکیه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در بیانیه مشترک این مذاکرات آمده است: در این مذاکرات توجه ویژه‌ای به موضوع مبارزه با تمام اشکال تهدیدات تروریستی، مبارزه با داعش و سایر گروه‌های افراطی در سرزمین سوریه صورت گرفت.
وزیران دفاع روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در این مذاکرات بر تمایل خود در حفظ تمامیت ارضی سوریه و لزوم فعال‌سازی تشریک مساعی برای بازگشت هرچه سریع‌تر آوارگان سوری به کشور خود تأکید کردند.
بر این اساس، وزرای دفاع چهار کشور همچنین به طور خاص، لزوم گفتگوهای سازنده در فرصت موجود و لزوم تداوم آن به نفع صلح و ثبات پایدار در جمهوری عربی سوریه و کل منطقه را حائز اهمیت دانستند.
نکته قابل توجه در نشست کنونی مسکو، حضور و نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران به عنوان پیش‌ران گفت‌وگو و تعامل میان طرفین است.
این نشست را می‌توان مکمل فرآیند سیاسی برای بررسی تحولات سوریه و حل اختلافات میان دمشق و آنکارا ارزیابی کرد که بر اساس گزارش‌های منتشره در مرحله بعدی می‌تواند زمینه‌ساز برگزاری نشست وزاری خارجه کشورهای مذکور و حتی اجرایی شدن دیدار اردوغان و اسد روسای جمهور ترکیه و سوریه شود.
هر چند برخی اختلافات سیاسی زمینه‌ساز تنش‌ها و چالش‌هایی در مناسبات آنکارا و دمشق شده که به دلیل شرایط و موقعیت دو کشور بر کل منطقه تاثیرگذار بوده، اما نگاهی به آنچه در مرزهای دو کشور در جریان است بیان‌گر لزوم توجه خاص به مسائل امنیتی و دفاعی است که برای هر دو کشور و حتی کشورهای منطقه دارای اهمیت است.
جنگ سوریه از سال 2011 با تحریک گسل‌ها و شکاف‌های درونی و تروریسم نیابتیِ تحمیل شده به این کشور در کنار اشغال‌گری آمریکا فضایی از ناامنی را رقم زد که نه تنها یک‌پارچگی سوریه بلکه امنیت کشورهایی چون ترکیه، عراق و لبنان را به مخاطره انداخت.
در کنار حضور نظامی آمریکا و ایجاد جریان‌های جدایی‌طلب برای چند‌پاره‌سازی سوریه در لوای جریان‌های کُردی و مخالفان نظام حاکم، بحران آوارگان نیز هزینه‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی بسیاری برای همسایگان سوریه ایجاد کرد.
راهبرد آمریکا در منطقه مبتنی بر اصل بحران‌های دائمی و گرفتارسازی کشورها در نزاع‌های داخلی و منطقه‌ای، شاه‌کلید نزاع‌ها و ناامنی‌های منطقه بوده که آن را علیه متحدان خود نیز به‌کار بسته است. حمایت از پ.ک.ک علیه ترکیه و درگیرسازی عربستان در جنگ یمن شاهدی بر این مدعاست.
در مقطع کنونی که نظام سوریه با حمایت متحدانش توانسته به ثباتی نسبی دست یابد، هم‌گرایی کشورهای منطقه می‌تواند ضمن تسریع در روند امنیت و ثبات این کشور زمینه‌ساز بازگشت امنیت سراسری به منطقه شود.
با توجه به اینکه ترکیه نیز از بحران‌سازی‌های آمریکا در منطقه ضررهای بسیاری متحمل شده، نزدیکی دیدگاه‌ها و هم‌گرایی میان کشورهای منطقه در حوزه امنیتی می‌تواند مولفه‌ای مهم در مبارزه با تروریسم، پایان دادن به مداخلات بحران‌ساز آمریکا در منطقه و در نهایت تحقق نظم پایدار بدون دخالت بیگانگان با مشارکت همسایگان باشد.
چنانچه مقامات ترکیه نیز بارها اذعان کرده‌اند آمریکا هرگز به دنبال ثبات در منطقه نبوده و به قول وزیر کشور ترکیه؛ جهان متنفر از آمریکا و سیاست‌های بحران‌ساز آن است، لذا توسعه و هماهنگی نظامی و امنیتی میان کشورهای منطقه برای مقابله با عوامل ناامنی در منطقه امری ضروری می‌نماید.
از سویی؛ مسلما حصول اهداف سیاسی و اقتصادی بدون زیربنای امنیتی امکان‌پذیر نخواهد بود لذا پیش‌درآمد هرگونه مراوده سیاسی و اقتصادی میان کشورهای منطقه هماهنگی در مقابله با عوامل ناامنی است و نشست چهارجانبه اخیر می‌تواند مولفه‌ای مهم در این زمینه باشد.
اهمیت این مراودات زمانی آشکار می‌شود که از یک‌سو آمریکا رسما اعلام کرده حاضر به خروج از سوریه نیست و از سوی دیگر رژیم صهیونیستی با تجاوزات به سوریه عملا بر آتش بحران‌های منطقه دمیده است.
از سوی دیگر؛ علاوه بر نتیجه‌بخش نبودن عملیات‌های نظامی ترکیه در خاک سوریه، حل اختلافات با سوریه و رفع بحران آوارگان سوری به یکی از مطالبات اصلی مردم ترکیه به ویژه در انتخابات آتی ترکیه مبدل شده است.
در این میان؛ رفتارهای آمریکا و اروپا در اوکراین به خوبی نشان داد که غرب نه تنها به دنبال صلح و ثبات نیست بلکه جنگ‌افروزی را تنها راه‌کار رسیدن به مقصود می‌داند، لذا کشورهای هر منطقه که به دنبال ثبات پایدار هستند جز دوری از غرب و رسیدن به نقطه اشتراک گزینه دیگری ندارند.
عملکرد ایران، روسیه، ترکیه و سوریه در روابط دو جانبه و چندجانبه و نشست‌هایی همچون آستانه و اخیرا مسکو نشان‌گر عزم و اراده طرفین برای تحقق این مهم بدون دخالت‌های بیگانگان است که البته حلقه تکمیلی آن نیز می‌تواند تغییرات اخیر در مواضع برخی کشورهای عربی همچون عربستان باشد.
نکته مهم در این رابطه نقش‌آفرینی ارزنده ایران در معادلات منطقه است. امروز برخلاف پروژه انزوای ایران، جهانیان اذعان دارند که هیچ تحولی در منطقه بدون نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی به عنوان شریکی قابل اعتماد به سرانجام نخواهد رسید.
کارنامه موفق ایران در مبارزه با تروریسم سندی بر این مهم است که علاوه بر «میدان»، اکنون پای میز گفت‌وگو نیز خود را نشان داده است، فرآیندی که غرب به شدت با آن مخالف بوده و با هوچی‌گری و ایران‌هراسی به دنبال محروم کردن منطقه از ظرفیت‌های سازنده ایران است.
قیاس این رویکرد با رفتارهای ناتو در قبال افغانستان و اوکراین که نشان داد غرب هرگز شریک و متحدی قابل اعتماد نیست، کشورهایی چون ترکیه را به این نتیجه رسانده که می‌توانند با هم‌گرایی منطقه‌ای از گرفتار آمدن به سرنوشت اوکراین جلوگیری نمایند.
