ممکن است وقوع زلزله شدید و ویرانگر در ترکیه باعث تغییر در روندها و نگرش های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی جامعه ترکی گردد. بطوری که احتمال دارد که این شرایط در انتخابات آتی ترکیه تاثیر گذار باشد و دولت اردوغان از طریق نحوه مدیریت بحران زلزله می تواند شرایط خود را بهتر یا بدتر کند. بنابراین می توان نتیجه گرفت در شرایط کنونی هر رویکرد، حادثه و نحوه بازی در داخل ترکیه می تواند در انتخابات آتی ترکیه تاثیر زیادی داشته باشد و از این رو انتخابات آتی ترکیه سرنوشت ترین انتخابات برای اردوغان و مردم این کشور خواهد بود.
البته قبل از وقوع زلزله7/8 ریشتری در ترکیه پایگاه خبری اینترست در گزارشی تحت عنوان اردوغان و معمای سرنوشت‌سازترین انتخابات تاریخ ترکیه با اشاره به انتخابات آتی ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه که به تازگی به دستور اردوغان یک ماه زودتر برگزار خواهد شد، بر این نکته تاکید می کند که این انتخابات به دلیل آنچه که می تواند تحکیم موقعیت اردوغان و حزب عدالت و توسعه این کشور در قالب ساختارها و چهارچوب‌های کلان حکمرایی در ترکیه را سبب شود، عملا سرنوشت‌سازترین و مهمترین انتخابات تاریخ این کشور است. انتخاباتی که ترکیه را بر سرِ یک دو راهی بزرگ که همان اقتدارگرایی و یا دموکراسی است نیز قرار داده است.
پایگاه خبری اینترسپت در گزارش خود می نویسد:
“سیاستمداران اغلب در بحبوحه برگزاری انتخابات در کشورشان تاکید دارند که انتخابات پیش رو، مهمترین انتخاباتی است که مردم کشورشان با آن رو به رو بوده اند. این مساله مخصوصا در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به کرات مورد اشاره قرار می گیرد. با این حال، سال 2023 کشوری وجود دارد که گزاره مذکور در مورد انتخابات آن حقیقتا صدق می کند و آن کشور، “ترکیه” است.
اخیرا “رجب طیب اردوغان” رئیس جمهور ترکیه تاریخ برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه را به 14 مِی که یک ماه زودتر از موعد مقرر آن است تغییر داده است. این اقدام در شرایطی انجام شده که ترکیه با بحران اقتصادی فراگیر رو به رو است و قطبی گرایی سیاسی-اجتماعی در داخل آن نیز افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.
اردوغان اکنون چیزی در حدود 20 سال است که در صحنه قدرت سیاسی ترکیه حاضر است. دوره زمانی که وی در قالب آن از یک رهبر عملگرا از نگاهِ جهان غرب به یک حاکم اقتدارگرا که نهادها و ساختارهای حکمروایی در ترکیه را به اهرم های شخصی خود تبدیل کرده و آن ها را توسط همکاران خود کنترل می کند، تبدیل شده است.
بسیاری از ناظران و تحلیلگران معتقدند که امکان دارد زمان خیلی زود تمام شود و نتوان ترکیه را به عنوان کشوری که عضوی از ناتو است را از صحنه قدرنمایی صرفِ اردوغان و همکارانش رهانید. اردوغان همین حالا نیز از قدرت زیادی در چهارچوب معادلات داخلی ترکیه برخوردار است و جریان اپوزیسیون ترکیه جهت مقابله با وی با چالش‌های اساسی رو به رو است.
جریان اپوزیسیون ترکیه که تشکیل شده از اسلامگراها، سکولارها، ملی گرایان و احزاب حامی کردها است، تلاش داشته اند تا ائتلافی را علیه اردوغان تشکیل دهند(با عنوان “جدول شش”) و از این طریق، پیشنهاد انجام اصلاحات در قانون اساسی ترکیه را دهند و از تحکیم قدرت‌گیری فردی نظیر اردوغان در چهارچوب معادلات سیاسی کلان ترکیه جلوگیری کنند.
نظرسنجی ها نشان می دهند که فضای کلی انتخابات آتی در ترکیه به نحوی برابر، توام با قطبی گرایی است و در قالب آن، حامیان اردوغان و جنبش های اپوزیسیونِ مخالف در حال فعالیت هستند. با این حال، حتی با توجه به نزدیک شدن زمان انتخابات ترکیه، جریان اپوزیسیون این کشور هنوز نتوانسته حول یک رهبر و سیاستمدار واحد متحد شود. تمامی این مسائل به این معنا هستند که رقابت در جریان انتخابات ترکیه به شدت بالا خواهد بود و امکان به چالش کشیده شدن نتیجه نهایی این انتخابات نیز کم نیست.
در جریان انتخابات آتی ترکیه، اصلی ترین رقیب اردوغان “اکرم امام اوغلو” شهردار استانبول، با حکم دستگاه قضایی ترکیه به دو سال حبس و ممنوعیت از فعالیت سیاسی مواجه شده است. وی به توهین به مقام های دولتی در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 2019 ترکیه متهم شده است. آنجایی که وی مقام های انتخاباتی ترکیه را در یک بیانیه مطبوعاتی، “احمق” توصیف کرده بود.
حزب دموکرات خلق حامی کردستان ترکیه یا HDP نیز که رهبر آن یعنی “صلاح الدین دمیرتاش” از سال 2016 در زندان بوده است، اکنون با تهدیدات جدی از جانب دستگاه قضایی ترکیه رو به رو است. تهدیداتی که عمدتا معطوف به ایجاد مانع برای این حزب در زمینه دسترسی به حساب های بانکی اش هستند. موضوعی که به زعم برخی ناظران و تحلیلگران به مثابه مقدمه ای جهت حذف کامل این حزب از چهارچوب معادلات سیاسی ترکیه در نظر گرفته می شود.
علی رغم تمامی این قبیل اقدامات اقتدارگرایانه، انتخابات در ترکیه، اگر نگوییم “آزاد” اما همچنان عادلانه و سزاوار مشارکت و رقابت تشخیص داده می شود. در سال 2019، حزب حاکم اردوغان یعنی حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی روند رقابت را واگذار کرد و به طور خاص کرسی شهرداری استانبول را به امام اوغلو یکی از اصلی‌ترین مخالفان اردوغان باخت.
در این راستا، بسیاری از ناظران و تحلیلگران در ترکیه به این نکته اشاره دارند که انتخابات آتی در ترکیه آخرین فرصت برای این کشور است تا از آنچه تبدیل شدن نهادها و سازوکارهای حکمرانی و دولتی در آن به ابزارهایی شخصی خوانده می شود، جلوگیری گردد. ترکیه دوره های زیادی از دیکتاتوری را در گذشته تجربه کرده است و به طور خاص نظامیان در روند انتخابات مختلف این کشور دخالت کرده اند و کودتاهای گوناگونی را به راه انداخته‌اند و حتی رهبرانی را که مخالفشان بوده اند، اعدام کرده اند. با این همه، اینطور به نظر می رسد که بحران های اقتصادی و سیاسی ترکیه در سال های اخیر در نوع خود بازتاب دهنده گشوده شدنِ یک جبهه بحران زا و خطرناک جدید برای این کشور باشد.
حزب عدالت و توسعه تا حد زیادی بر بخش های مهم و حساس دولتی در ترکیه مسلط شده است. هزاران فرد در سیستم دولتی ترکیه که مخالف با این حزب بوده اند یا تصفیه شده اند و یا به زندان فرستاده شده اند. دلیل اصلی این مساله نیز عدم وفاداری کافی آن ها به دولت حاکم، مخصوصا در دوره زمانی پس از کودتای نافرجام سال 2016 ترکیه بوده است.
روند تصفیه های این حزب البته که خسارت های قابل توجهی را نیز از خود برجا گذاشته اند. بسیاری از نهادها در ترکیه دیگر کارکرد گذشته خود را ندارند. این مساله حتی در شرایطی که جریان های رسانه ای وابسته به دولت به طور مرتب از تقویت قوای اقتصادی و سیاسی آن سخن می گویند نیز صادق است.
حزب عدالت و توسعه در تثبیت موقعیت هژمونیک خود در چهارچوب معادلات سیاسی ترکیه موفق بوده با این حال، این مساله به قیمتِ تضعیف نهادهای مهم حکمرانی در این کشور محقق شده است. این موضوع از یک فروپاشی نهادی و سیستماتیک در ترکیه خبر می دهد که بدون تردید چشم اندازهای آتی سیاسی در ترکیه را نیز تا حد زیادی تغییر خواهد داد.
در ایالات متحده آمریکا، این بحث مطرح می شود که “نژادپرستی” صرفا به یک اقلیت آسیب وارد نمی کند بلکه به جامعه اکثریت نیز به واسطه بیگانه سازی آن ها نسبت به منافع عینی و مادیشان خسارت وارد می سازد. این استدلال نه فقط در آمریکا بلکه در کشوری نظیر ترکیه نیز کاملا صدق می کند. سیاست کنونی سیاستمداران و احزاب گوناگون در ترکیه علیه کُردها تا حد زیادی نمودی عینی از این مساله است. اینطور به نظر می رسد که جریان های مختلف جهت تامین منافع خود دست به کنشگری در این رابطه می زنند.
اردوغان در سال های نخستین حضور خود در قدرت، محبوبِ بسیاری از کُردها بود. دلیل اصلی این موضوع نیز مواضع آشتی جویانه وی در قبال جامعه کُردها و تلاش او جهت دستیابی به توافق صلح با آن ها بود. با این حال، او به تدریج از این رویکرد خود فاصله گرفته و مواضع تقابلی را در رابطه با آن ها اتخاذ کرده است.
جریان اپوزیسیون ترکیه که اغلبِ آن ها از ملی گرایان سکولاریست هستند نیز چندان به مساله کردها توجهی ندارند و همین مساله موجب شده تا آن ها نتوانند از نقطه ضعف اردوغان و دولتش به نفع خود استفاده کنند. موضوعی که به زعم برخی ناظران و تحلیلگران یکی از اصلی ترین دلایل ضغعف اپوزیسیون ترکیه در برابر اردوغان در جریان انتخابات این کشور است.
در این رابطه برخی می گویند که جریان اپوزیسیون ترکیه از این می ترسد که با نزدیک شدن به کُردها، پایگاه حمایتی سنتی خود را از دست بدهد. این در حالی است که در نهایت این موضوع به ضرر تمامی طیف های مخالف با اردوغان تمام می شود و همگی آن ها به دلیل عدم اتخاذ رویکردی روشن در این رابطه، میدان رقابت را به اردوغان واگذار می کنند.
همه این مسائل موجب شده که بسیاری از افراد این هشدار را بدهند که انتخابات آتی ترکیه آخرین فرصت برای مردم این کشور است تا کشور خود را از دام اقتدارگرایی اردوغان و همچنین بحران های اقتصادی و سیاسی گسترده در کشورشان نجات دهند. از این منظر، ترکیه کنونی حقیقتا با حساس ترین انتخابات تاریخ خود تا به امروز رو به رو است.”
