خشم به‌صورت غریزی در درون همه انسان‌ها وجود دارد و متأسفانه در سال‌های اخیر خشم درونی مردم در کشورمان بیشتر به‌صورت نزاع و پرخاشگری بروز پیدا کرده است، به‌طوری‌که از سال ۹۶ تا اکنون میزان سالانه نزاع دسته‌جمعی ۰.۴۹ افزایش پیدا کرده است و از طرفی در حال حاضر در پایتخت روزانه ۲۲۳ نزاع رخ می‌دهد و سالانه بیش از ۷ هزار نفر به دلیل صدمات ناشی از نزاع به پزشکی قانونی استان تهران مراجعه می‌کنند که آماری نگران‌کننده است.
نزاع، بیشترین دلیل مراجعه مردم به پزشکی قانونی
همچنین بر اساس آماری که پزشکی قانونی اعلام کرده، سالانه ۳ میلیون نفر به پزشکی قانونی مراجعه می‌کنند که بیشترین دلیل مراجعه افراد، نزاع دسته‌جمعی بوده است. همچنین میزان نزاع دسته‌جمعی در نیمه نخست سال جاری نیز افزایش چشمگیری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته داشته است، به‌طوری‌که در مدت مذکور ۳۳۵ هزار نفر به دلیل نزاع به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که استان تهران با ۵۱ هزار مراجعه‌کننده در صدر آمار و استان خراسان جنوبی با ۲ هزار و ۵۰۰ مراجعه‌کننده پایین‌ترین آمار را به خود اختصاص داده است.
گفتنی است تعداد مراجعه‌کننده برحسب جمعیت در استان اردبیل، آذربایجان شرقی، همدان و زنجان بیشترین و استان‌های هرمزگان و بوشهر کمترین تعداد را داشته است. آمار و ارقام مذکور، تنها آمار رسمی است که از سوی پزشکی قانونی اعلام‌شده است و ازآنجاکه آمار واقعی همواره بالاتر از آمار رسمی در کشور است لذا پدیده یا آسیب اجتماعی نزاع دسته‌جمعی در کشور امروز به یک مسئله اجتماعی تبدیل شده است که تا قبل از اینکه به بحران تبدیل شود باید جلوی آن گرفته شود.
دلایل گرایش مردم به نزاع چیست؟
امیر جلالی جامعه‌شناس درخصوص چرایی گرایش مردم به نزاع و پرخاشگری به خبرنگار آنا می‌گوید: «متأسفانه هرچه جلوتر می‌رویم شاهد افزایش نزاع و پرخاشگری افراد در جامعه هستیم و عوامل متعددی امروز دست‌به‌دست هم داده تا خشم مردم به‌سرعت به حالت نزاع، درگیری و استفاده از الفاظ رکیک بروز پیدا کند. خشونت به‌صورت غریزی درون همه انسان‌ها وجود دارد و افراد باید مهارت کنترل خشم را داشته باشند. صبر مردم امروز خیلی زود لبریز می‌شود و به‌نوعی می‌توان گفت که آستانه تحمل آحاد مردم بسیار پایین آمده و همین موجب می‌شود تا در صورت کوچک‌ترین مشکلی، نزاع رخ دهد. متأسفانه ضرب‌وجرح امروز بین ۵ جرم اول کشور محسوب می‌شود و از همه بدتر اینکه بانوان نیز امروز در جامعه دست به نزاع می‌زنند، این در حالی است که در گذشته اصلاً شاهد چنین مواردی نبودیم.»
افرادی که دچار افسردگی و اضطراب هستند بیشتر نزاع می‌کنند
وی با بیان اینکه خشونت، تظاهر بیرونی خشم محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: «یکی از عواملی که مردم را به فکر نزاع می‌برد، وضعیت اعصاب و روان افراد است. افرادی که دچار افسردگی هستند و برای انجام هر کاری اضطراب دارند بیشتر به نزاع می‌پردازند و به‌نوعی از خود خشونت بیشتری نسبت به دیگران نشان می‌دهند و از طرفی پژوهش‌ها حاکی از آن است که افراد دارای اختلالات شخصیتی نیز در صورت بروز کوچک‌ترین مشکل خیلی زود از کوره دَر رفته و دست به نزاع می‌زنند، لذا درمان این افراد نه‌تنها برای خودشان بلکه برای جامعه مفید خواهد بود و امنیت اجتماعی شهر را در پی خواهد داشت. یکی دیگر از عواملی که موجب افزایش نزاع در جامعه شده است، مشکلات اقتصادی و اختلاف طبقاتی است، به‌طوری‌که امروزه افراد ثروتمند در سطح بالای زندگی قرار دارند و افراد سطح پایین نیز در حال نظاره کردن زندگی آن‌ها هستند و همین مورد موجب نگرانی و ناراحتی فقرا شده و می‌تواند عاملی برای بروز نزاع در جامعه باشد. تحمل فشار اقتصادی و روانی از سوی بخشی از مردم موجب این شده تا نشاط و شادابی از زندگی آن‌ها برود و دائم به فکر حل مشکلات اقتصادی باشند و در این صورت طبیعی است که با کوچک‌ترین مشکل دست به نزاع بزنند و درواقع این افراد برای حل مشکلات جزئی خود با دیگران اصلاً به فکر گفتگو نیستند.»
این جامعه‌شناس می‌گوید: «بیکاری نیز عامل دیگری است که موجب بروز نزاع در جامعه می‌شود و همان اندازه که کار و شغل مناسب با درآمد پایدار می‌تواند موجب آرامش و شادابی افراد شود، نبود کار نیز می‌تواند آرامش را به‌هم‌ریخته و افراد را به فکر نزاع ببرد. بی‌عدالتی در تمام سطوح و فاصله و شکاف میان درآمدها و مخارج خانواده نیز از دیگر عواملی عنوان می‌شود که موجب افزایش مسئله اجتماعی نزاع در جامعه شده است. البته که در زمینه افزایش روزافزون نزاع در جامعه نباید نقش فضای مجازی را نیز دست‌کم بگیریم چراکه اکثر جوانان و نوجوانان امروزی به‌راحتی به فضای مجازی دسترسی دارند و با الگوبرداری از رسانه‌های خارجی در تلاش هستند تا به روش آن‌ها و بعضاً شخصیت‌های خشنی که در فیلم‌های آن‌هاست، حق خود را از جامعه بگیرند و به این صورت است که نزاع در جامعه افزایش پیدا می‌کند. نکته مهم دیگر اینکه مسائلی که در فضای مجازی به آن پرداخته می‌شود، موضوعات لایه‌های زیرین شهر است که در رسانه‌های رسمی جایی ندارند، لذا اطلاع پیدا کردن مردم از برخی وقایعی که در جامعه رخ می‌دهد که بعضاً بر مدار بی‌عدالتی نیز است، شعله خشم مردم را بیشتر می‌کند که این مورد بسیار خطرناک است.»
جلالی ادامه می‌دهد: «بنابراین کاهش آستانه تحمل و خشونت با اتفاقاتی که در جامعه رخ می‌دهد، ارتباط مستقیمی دارد و مسئولان باید تا دیر نشده جلوی مسئله اجتماعی نزاع دسته‌جمعی را بگیرند که اگر به بحران تبدیل شود، دیگر نمی‌توان جلوی آن را گرفت. از طرفی نوسانات شدید قیمت‌ها مردم را عصبی و مضطرب کرده و قطعاً این عامل نیز عاملی مؤثر در بروز نزاع در جامعه است؛ اما برای کاهش و یا حل مسئله نزاع دسته‌جمعی راه‌کار وجود دارد که فقط نیازمند عزم مسئولان مربوطه و رسانه ملی است. به‌طوری‌که با آموزش ساده کسب مهارت‌های کنترل خشم می‌توان جلوی بسیاری از نزاع‌ها را گرفت و در این زمینه رسانه ملی باید فعال باشد و به مردم چگونگی کنترل خشم را آموزش دهد و لزومی ندارد که با کوچک‌ترین اتفاق افراد در جامعه با یکدیگر درگیر شوند و درگیری که بعضاً با یک هُل دادن ساده شروع شده و درنهایت با قتل به پایان می‌رسد.»
نقش فرهنگ در کاهش نزاع
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه رعایت اصول اخلاقی مانند بخشش و گذشت در جامعه بسیار کمرنگ شده ادامه می‌دهد: «مسئولان و نهادهایی که در حوزه فرهنگ وظیفه دارند، باید در زمینه ترویج فرهنگ بخشش و گذشت فعال باشند. موضوعی که در گذشته در کشور بسیار شاهد آن بودیم و البته که فرهنگ گفتگو در کشور نیز باید رواج پیدا کند، فرهنگی که درست مقابل نزاع قرار دارد.»
این جامعه‌شناس با بیان اینکه برقراری عدالت خشم را کاهش می‌دهد، می‌گوید: «مسئولان باید در تلاش باشند تا نشاط اجتماعی به شهر بازنخواهد گشت مگر با برنامه‌ریزی دقیق و توجه به دغدغه جوانان. امروز جوانان برای گذراندن اوقات فراغت خود برنامه‌ای ندارند و از طرفی تفریحات سالم در کشور متأسفانه هزینه بالایی دارد و به همین دلیل مردم به سمت آن نمی‌روند؛ بنابراین مسئولان باید در تلاش باشند تا زمینه ایجاد نشاط اجتماعی در جامعه فراهم شود، در این صورت است که جامعه‌ای بانشاط خواهیم داشت که نتیجه آن هم کاهش نزاع در شهر است.»
پرواضح است که آمار نزاع در جامعه بالاست و مسئولان باید با استفاده از نظر جامعه‌شناسان و روانشناسان به‌دنبال ریشه‌یابی مسئله اجتماعی نزاع در جامعه باشند تا با برطرف کردن این مسئله نشاط اجتماعی را به شهر بازگردانند.
احسان یعقوبی
