این روزها تهران و برخی کلان شهرها درگیر آلودگی هوا هستند. برخی معتقدند که آلودگی هوا به دلیل مازوت سوزی بوده و برخی دیگر بر این باورند که سوختهای توزیع شده در کشور از کیفیت کافی برخوردار نیست، از طرفی عده‌ای خودروهای فرسوده را دلیل اصلی آلودگی هوا می‌نامند. بنابراین در پرونده سعی شده به صورت علمی مسئله آلودگی هوا را بررسی کرده و راه‌حل‌های خروج از این بحران مورد توجه قرار گیرد.
کجا و چرا مازوت سوزانده می‌شود؟
مصرف گاز در کشور همواره رو به افزایش است به طوری که تنها در بخش خانگی به گفته مجید چگینی مدیر عامل شرکت ملی گاز به بیش از 610 میلیون متر مکعب در روز نیز رسیده است و به عبارتی با توجه به این که اولویت کشور در فصول سرد، با مصرف خانگی است، گاز به نیروگاهها و کارخانجات نمی‌رسد.
با توجه به این کمبود گاز، نیروگاه‌های برق کشور، معمولا به مصرف سوختهای مایع جایگزین نظیر مازوت و گازوئیل روی می‌آورند که به دلیل کیفیت نامناسب، آلودگی هوا را تشدید می‌کنند.
البته به گفته وزیر نفت دولت سیزدهم، در تهران مازوت سوزی نداریم، در همین راستا جواد اوجی با اشاره به عدم مازوت سوزی در تهران گفت: در پاییز سال جاری گاز رسانی به نیروگاهها نسبت به پاییز سال گذشته ۱۰ درصد بیشتر بوده و این نشان می‌دهد که به همین میزان سوخت مایع کمتری استفاده شده است و در حقیقت در پاییز مصرف نفت کوره و گازوئیل نسبت به سال گذشته کمتر بوده است.
اوجی ادامه داد: خوشبختانه در استان تهران در هیچکدام از نیروگاهها و صنایع هیچ مصرف نفت کوره و مازوت در امسال و همچنین سال گذشته نداشتیم.
از طرفی طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان “بررسی راهکارهای پیشنهادی جهت کاهش آثار مصرف سوختهای
مایع جایگزین در نیروگاهها بر آلودگی هوای کلانشهرهای کشور” سوختهای نیروگاهی و گاز مصرفی در کشور در طی دهه اخیر از سال 1396 تا 1399 نشان داده شده و بیانگر آن است که در این سه سال مصرف گاز کل صرفی کشور 22 درصد افزایش یافته است.
این در حالی است که طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اگر نیروگاه‌های کشور بخواهند با همه ظرفیت خود کار کنند سوختی حداقل معادل 190 میلیون مترمکعب گاز در روز نیاز دارند. این درحالی است که در زمستان سال 1399 گاز تحویلی به نیروگاهها به زیر 70 میلیون مترمکعب در روز نیز رسید که به ناچار مابقی سوخت مصرفی از سوختهای مایع جایگزین تأمین می‌شود.
کاهش مازوت سوزی در دولت سیزدهم
اما پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، سهم سوخت مایع از سبد نیروگاهی کاهش پیدا کرد به طوری که جلیل سالاری درباره برنامه و اقدام‌های وزارت نفت برای تأمین سوخت زمستانی گفت: با روی کار آمدن دولت سیزدهم و بررسی‌های وزارت نفت درباره شرایط کنونی سوخت‌رسانی به نیروگاهها و راهکارهای تأمین سوخت زمستانی متوجه شدیم سوخت مایع در نیروگاهها نسبت به پارسال ۲۰ درصد کمتر از حد استاندارد بوده است.
وی ادامه داد: در واقع هیچ برنامه مشخصی در وزارت نفت دولت گذشته برای تحویل سوخت مایع به نیروگاهها وجود نداشت، در حالی که باید از اوایل امسال وزارت نفت برای تأمین سوخت مایع نیروگاهها در فصول سرد سال برنامه‌ریزی می‌کرد.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گفت: با تغییر تیم مدیریتی وزارت نفت، ما بلافاصله برای حل این مشکل برنامه‌ریزی و اقدام کردیم، بدین صورت استفاده از گاز طبیعی در نیروگاهها ۱۰ درصد افزایش یافته است.
سالاری افزود: استفاده از سوخت مایع در نیروگاهها نیز امسال نسبت به مدت مشابه پارسال ۴ درصد کاهش یافته است، در نتیجه با مدیریت و برنامه‌ریزی که انجام شد سوخت موردنیاز نیروگاهها نسبت به پارسال از سوخت مایع به گاز طبیعی تغییر کرد.
استفاده از راهکارهای کوتاه و بلند مدت برای حل مسئله
راهکارها به صورت کلی به دو دسته راه‌کار کوتاه مدت و میان مدت تقسیم می‌شوند که در ابتدا به راهکارهای کوتاه مدت می‌پردازیم.
راهکارهای کوتاه مدت
1. استفاده از میعانات گازی به جای سوخت جایگزین
به علت کمبود منابع گازی بخش قابل توجهی از نیروگاهها در برخی کشورهای جهان طوری طراحی شده‌اند که بتوانند از منابع مختلف جایگزین مانند نفت سبک و هیدروکربن‌های بسیار سبک استفاده کنند. همچنین طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ” البته در مجموع مقایسه نیتروژن اکسید حاصله از احتراق میعانات گازی با گازوئیل و مازوت بیانگر آلایندگی کمتر این سوخت نسبت به سوختهای مایع گازوئیل و مازوت است. استفاده از میعانات گازی در نیروگاهها به ظرفیت هزار بشکه قابلیت تأمین 2۵00 مگاوات برق را خواهد داشت.”
2. تصفیه و فیلتراسیون دود حاصل از احتراق و کاهش آلاینده‌های خروجی دودکش:
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس “به دلیل غلظت بالای گوگرد در سوختهای مایع، فیلتراسیون دودکش به روش تر قادر است آلاینده SO2 را تا حد قابل قبولی حذف کند. این روش به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر بوده و در کوتاه‌مدت قابل اجراست. محدودیت این روش مصرف بالای آب در فیلتراسیون دودکش است، لذا در نیروگاه‌های مستقر در مناطق جنوبی و شمالی کشور قابلیت اجرا دارد. این روش هرچند قادر است به‌طور مناسبی اکسیدگوگرد خروجی از نیروگاهها را تصفیه کند لکن همچنان خوردگی کوره‌های نیروگاهها به‌عنوان یک معضل فنی پابرجاست.”
راهکارهای میان مدت
حمایت از صنایع کشور جهت احداث نیروگاه‌های تجدید پذیر
طبق ماد(61) قانون اصلاح الگوی مصرف مصوب 1389 وزارت نیرو موظف است به منظور حمایت از گسترش از منابع تجدیدپذیر انرژی، نسبت به عقد قرارداد بلند مدت خرید تضمینی از تولیدکنندگان غیر دولتی برق از منابع تجدید پذیر اقدام نماید. در این قانون منابع مالی مورد نیاز برای ایفای تعهدات سازمان ساتبا پیش بینی شده است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس “معضل ناترازی در دو بخش گاز و برق در سال اخیر موجب تعطیلی صنایع شده است لذا صنایع باید در اولویت حمایت ساتبا قرار گیرند. مازاد انرژی تولیدی از نیروگاه‌های مربوطه نیز باید توسط وزارت نیرو خرید تضمینی گردد.”
گوگرد زدایی از سوختهای مایع مازوت و گازوئیل پیش از احتراق
براساس ماده (18) قانون هوای پاک، وزارت نفت مکلف شده است که سوختهای تولیدی در کشور ازجمله بنزین، نفت گاز (گازوئیل)، نفت کوره (مازوت) و نفت سفید را طبق استانداردهای ملی مصوب (یورو 4) عرضه کند. این درحالی است طبق گفته جلیل سالاری، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، تاکنون اکثر سوختهای کشور یورو چهار است.
