چند روز قبل سرپرست وزارت علوم طالبان با صدور فرمانی اعلام کرد که زنان دیگر اجازه تحصیل در دانشگاه های دولتی و خصوصی را ندارند. این در حالی است که پیشتر هم حضور دختران کلاس ششم به بالا را در مدارس ممنوع کرده بود. به عبارتی با این تصمیم دستکم تا مدتی، سواد زنان در حد خواندن و نوشتن می ماند. نکته ای که پس از صدور این فرمان بیش از به چشم آمد، واکنش نهادهای مذهبی چون الازهر مصر بود که به شدت این تصمیم را محکوم و تاکید کرد این فرمان طالبان هیچ نسبتی با اسلام واقعی ندارد. اسلامی که در کتاب الهی آن آمده است: “آیا کسانی که عالم هستند و کسانی که عالم نیستند، با یکدیگر مساوی هستند؟”؛ اسلامی که ده ها حدیث و روایت درباره اهمیت علم آموزی و کسب دانش دارد. این تصمیم طالبان که خود را «دولت اسلامی» می داند با اسلام حقیقی چه نسبتی دارد؟
ایران از نخستین کشورهایی بود که به صورت رسمی نسبت به این تصمیم طالبان واکنش نشان داد و از آن ابراز تاسف کرد. دستیار وزیر امور خارجه نیز از دیدار با سرپرست سفارت افغانستان در تهران و اعلام آمادگی ایران برای مساعدت به حل مشکلات ادامه تحصیل دختران به طرق مختلف از جمله به صورت برخط و استفاده از زیرساخت های موجود در ایران خبر داد. همزمان در فضای مجازی نیز شهروندان ایرانی بسیاری از دولت و دانشگاه های ایران خواستند برای برگرداندن حق زنان افغانستانی گامی بردارد.
اما ایران چه اقداماتی می تواند برای زنان دانشجوی افغانستان انجام دهد و اصلا چرا چنین اقدامی مهم و حتی ضروری است. نخست آنکه ایران به لحاظ قرابت فرهنگی، سابقه تاریخی و سنت همسایگی همواره از حامیان مردم افغانستان بوده است. در شرایطی که ایران خود زیر بار تحریم و مشکلات اقتصادی بوده، میزبان مهاجران و پناهجویان افغانستانی بوده است. بنابراین از لحاظ انسانی و بشردوستانه این یاری ایران می تواند ادامه راه چهل سال اخیر باشد.
نکته دوم آنکه ایران به عنوان کشوری پیشرو در عرصه های علمی که اتفاقا بیش از نیمی از دانشجویان آن را زنان را تشکیل می دهند، نشان داده که علم آموزی برای آن در الویت قرار دارد. از سوی دیگر تجربه سال های همه گیری کرونا سبب شد سامانه های آموزش آنلاین در دانشگاه های کشورمان بیش از پیش تقویت شود که اکنون برای شهروندان افغانستانی هم قابل استفاده است.
موضوع سوم هم ظرفیت بهره مندی از این فرصت برای توسعه دیپلماسی عمومی کشورمان است. در شرایطی که جامعه جهانی از راه های مختلف برای به انزوا کشاندن ایران تلاش می کند، این فرصتی عالی برای ایران است تا با اعطای بورسیه های علمی، برگزاری دوره های مشترک حضوری و آنلاین با دانشگاه های افغانستانی و همچنین قرار دادن فیلم کلاس های درسی دانشگاه های ایران به صورت رایگان برای دانلود می تواند بار دیگر خود را حامی ملت افغانستان و همچنین حامی علم آموزی و حق تحصیل نشان دهد. زبان مشترک فارسی، مهمترین برگ برنده ایران برای این یاری رسانی است. رهبر معظم انقلاب در سال 1394 به صراحت فرمان دادند که هیچ دانش‌آموز افغانستانی حتی آنانی که غیرقانونی در ایران هستند، از تحصیل بازنماند. همین موضوع بیانگر موضع محکم ایران در قبال اهمیت حق آموزش است.
چند روز پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان در سال 1400، ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان نشست خبری برگزار کرد. اتفاقا در آن نشست خبری هم بیشترین پرسش و دغدغه درباره حقوق زنان بود و مجاهد وعده داد هیچگونه تبعیضی علیه زنان نخواهد بود و آنان می توانند با رعایت شریعت اسلامی، پا به پای مردان کار کنند و درس بخوانند. حالا با گذشت یک سال از آن نشست خبری، بسیاری از زنان کاملا خانه نشین شده اند و باید دید روز خوش برای زنان افغانستانی چه زمانی خواهد رسید. به یاد داشته باشیم که ایران در این راه می تواند نقشی مهم برای حمایت از آنان ایفا کند.
