هویت ملی، مجموعه‌ای از گرایش‌ها و نگرش‌های مثبت نسبت به عوامل و عناصر و الگوهای هویت‌بخش و یکپارچه‌کننده در سطح یک کشور، به عنوان به واحد سیاسی، است. هویت ملی دارای عناصر سازنده‌ی گوناگونی چون ارزش‌های ملی، دینی، فرهنگی، جامعه‌ای، انسانی، و در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، تاریخی جغرافیایی، سیاسی، زبانی و غیره است. هویت ملی ایرانی نیز به انحای مختلف، دارای ابعاد و عناصر فوق هستند.
هویت ملی، هویت متکثر، فراگیر و گسترده است که از مجموع هویت‌های متنوع فرهنگی و اجتماعی اتباع یک کشور شکل می‌گیرد. هویت ملی عبارت از وابستگی و تعلق یک فرد و یا یک جامعه به صورت رسمی و قانونی به یک کشور و دولت- ملت است. جغرافیای مشترک، نظام سیاسی مشترک، ساختار اقتصادی مشترک، تاریخ مشترک، فرهنگ مشترک، منافع و زیان مشترک، مؤلفه‌های هویت ملی در یک کشور تلقی میشود. این اشتراکات برای ساکنان و شهروندان کشور، روح مشترک ملی ایجاد می‌کند و روابط آنها علی‌رغم mnandegar-3ناهمگونی‌های اجتماعی و فرهنگی در پرتو این روح مشترک شکل می‌گیرد.
هویت ملی از هویت‌های سنتی و بومی قوم، قبیله و حتی دین و مذهب عبور می‌کند. هویت ملی، هویت شهروندی است. رابطۀ شهروندان در یک کشور با دولت و زمام داران، نه بر مبنای پیوند و تعلقات تباری، مذهبی، نژادی و زبانی، بلکه بر مبنای حقوق و وجایب متقابل برقرار میشود؛ حقوق و وجایبی‌که توسط قانون و با نقش شهروندان تنظیم میگردد. شهروندان در تدوین، تصویب و نظارت براجرای قانون بوسیلۀ نمایندگان منتخب خود سهم می گیرند.
هویت ملی با اندیشۀ سیاسی باورمند به هویت شهروندی در یک کشور شکل می‌گیرد.
در همین راستا دکتر سید یاسر جبرائیلی رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام در گفتگویی تلویزیونی اظهار داشت: تمرکز فکر بر روی اقتصاد، بدون برقراری ارتباط بین فرهنگ با هویت ملی که که مؤلفه‌های زیر بنائی قدرت هستند باعث می شود دستاورد اقتصادی شما هم به چشم نیاد، ضعف‌های شما بزرگ دیده شود.
پس یک کار ویژه‌ی ما در هویت ملی انجام بدیم. من چند وقت پیش داشتم یک سخنرانی از آقای اوباما گوش میکردم مربوط به به سال ۲۰۰۴ بود که هنوز ایشان رئیس جمهور نیست در کنگره ملی حزب دموکرات سخنرانی می‌کند. سخنرانی را به این صورت شروع می‌کند، می‌گوید: پدربزرگ من در کنیا آشپز بود، پدرم بز چران بود و من در کنینا متولد شدم. پدر و مادرم منو آوردند آمریکا، خودشان نیز از کنیا به آمریکا مهاجرت کردند که سرزمین فرصت‌ها است. بعد می‌گوید اسم من را باراک گذاشته بودند که یک اسم آفریقائی است که از برکت و این‌ها گرفته میشود که به معنی مبارک! می‌گوید به این دلیل اسمم را به باراک گذاشتند که در آمریکا اسم شما مانعی برای پیشرفت شما نیست، اینجا سرزمین فرصت‌ها است.
چرا آقای اوباما می‌گویدکه اینجا سرزمین فرصت‌هاست؟ اینجا شما می‌توانید استعدادهایتان را شکوفا کنید! نیم ساعت همین‌جوری حرف می‌زند، مردم بلند میشوند برایش کف میزنند. در آن کنگره چرا دارند این کار را انجام میدهند؟ چون هدفشان القای این انگاره است که در آمریکا پسر چوپان هم که باشی اینجا فضا برای رشد شما محیاست.
حالا این چه کشوری است؟ کشوری است که طبق بررسی نهاد‌های خودشان ۴۸ میلیون نفر گرسنه هستند، غذای گرم بهشان نرسد گرسنه میمانند. کوپن غذا می‌گیرند. ببینید این‌ها چکار کردند؟ این‌ها یک کاری کردند، در هر حوزه‌ای قله تعریف کردند! آمدند گفتند در صنعت خودرو ایران؟ مثلا در شبکه‌های اجتماعی فلانی، در سیاست خارجی کسینجر.
یعنی به فعال هر حوزه‌ای این پیام را می‌دهد، هر چند آن پیام پوچ است، در واقع امر چیزی نیست! ولی می‌گوید آقا شما می‌توانید این مسیر موفقیت را طی کنید مثل فلانی بشوی. دیدی فلانی چجور شد؟
اکثر اینهائی را هم که میبینیم می‌گوید آقا من زندگی ام را از یک گاراژ شروع کردم اکثر داستان زندگی‌ها مثل همین است.
دیدید مسئول جمهوری اسلامی بگوید من یک روستازاده‌ای بودم فرصت برایم فراهم شد و فلان….
…ببینید من از یک روستائی به نام روستای فخرآباد در مشکین شهر اردبیل بلند شدم آمدم اینجا در خدمت شما هستم که ما بچه که بودیم نه آب لوله کشی داشت نه گاز داشت نه برق داشت، ولی الان به برکت جمهوری اسلامی همه‌ی این‌ها را دارد کوچه اش آسفالت و فلان است.
ما آمده‌ایم چکار کرده ایم؟! ما داشته هایمان را تبدیل به سرمایه نکردیم! ما قله تعریف نکردیم. هویت سازی، یعنی برای تک تک مردم وقت بگذاریم. یعنی اینکه شما موفقیت‌ها را قله‌ها را برای مردم تعریف کنیم، ولی ما متأسفانه در این حوزه خیلی ضعیف عمل کردیم! خیلی ضعیف عمل کردیم. شما میبینید که بر فرض مثال اخیرا اعلام شد که سرطان خون ژن درمانی شده است؛ موفقیت بزرگی که زیر ۵ کشور در دنیا همچنین قابلیتی دارند، آیا شما می‌آیید بابت این رویداد مهم یک مدال افتخار به این کسب کنندگان این موفقیت بدهید؟
می‌آیید بیلبرد‌های شهر را پر کنید از تصویر جوانانی که به این موفقیت رسیدند؟ شما الان ۴۰ تا توربین گازی به روسیه قرارداد بستی و صادر کردید که قبلا از آلمان میخرید. آمدید رویداد ملی برگزاری کنی؟
چینی‌ها بزرگترین تولید کننده خودکار هستند. توپی نوک خودکار را نمیتوانستند تولید کنند، با چند صد میلیون هزینه کردند و آخرش توانستند و بابتش جشن ملی گرفتند! چون به ملت خودشان هویت میدهند.
ما فقط در بعضی از رشته‌ها مثل بعضی رشته‌های ورزشی، خوانندگی، بازیگری برای ملت الگوی سازی و قله سازی کردیم، از قله‌های دیگر خبری نیست. من چند روز پیش با آقای خاندوزی صحبت میکردم گفتم شما در پروژه پیشرفت کشور باید ملت را سهیم کنید، ملت احساس مشارکت کنند.
گفتم یک نمونه اش این است که شما از فلان شرکت که مالیات میگیرید در واقع به این شرکت گزارش میدهید این ماه که پول شما به خزانه‌ی دولت واریز شد رفتید در فلان پروژه ملی هزینه اش کردید.
