علیرضا شریفی یزدی روانشناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در پاسخ به این سوال که چرا کنشگری اجتماعی نوجوان‌ها و جوان‌ها به سمت خشونت و فحاشی می‌رود گفت: این موضوع دو وجه فردی و اجتماعی دارد؛ از منظر بعد فردی به این دلیل که شکل غالب تربیت در محیط‌های اجتماعی خشونت‌زا و خشونت‌ساز است، طبیعتا بچه‌ها ادبیاتی را منعکس می‌کنند که یاد گرفته‌اند؛ درواقع یا بچه‌ها مستقیما تحت تاثیر خشونت قرار گرفته‌اند و یا شاهد خشونت بین والدین بوده‌اند. این دسته بچه‌ها با مشکل اضطراب و خشم فروخورده مواجه هستند.
او افزود: از جهتی مدارس ما جو تربیتی ندارند و اساسا نظام آموزشی ما به گونه‌ای است که افراد را در یک رقابت فردگرایانه می‌اندازد. چیزی به اسم کار گروهی و مشارکت تعریف نشده و مصداق بارز این رقابت فردگرایانه هم کنکور است.
شریفی یزدی توضیح داد: نوجوانان ما امروز قدرت مقایسه دارند و خودشان را با نوجوانان و جوانان کشورهای دیگر مقایسه می‌کنند و در این مقایسه این احساس را دارند که شاخص‌های ما در سطح پایین‌تری قرار دارد؛ به دنبال آن احساس عقب ماندنگی از دیگران را تجربه می‌کند.
او ادامه داد: از جهتی نوجوان‌ها نگاهی هم به جوانان دارند و وقتی می‌بینند جوان تحصیل کرده اما بیکار است و یا کاری دارد که با درآمد آن امورات زندگی‌اش نمی‌گذرد و به همین واسطه دچار احساس یاس و ناامیدی می‌شود.
این روانشناس اجتماعی بیان کرد: این موارد مجموعه‌ای از یاس‌ها، ناامیدی‌ها و استیصال‌ها را در فرد ایجاد می‌کند که این احساس‌ها با دوره نوجوانی گره می‌خورد. در مورد دانشجوها هم تقریبا همین اتفاق می‌افتد، دانشجو با خود می‌اندیشد که بعد از فارغ التحصیلی به چه کاری مشغول شود؟ چقدر درآمد خواهد داشت؟ زمان انتظار برای خانه‌دار شدن در دهه ۸۰ تقریبا ۲۲ سال بود اما امروز به ۷۴ سال رسیده است. در واقع یک جوان باید با یک روند عادی ۷۴ سال کار کند تا بتواند خانه‌دار شود.
او افزود: بروز خشونت در رفتارهای اجتماعی جوانان دلیل دیگری هم دارد؛ ما به عنوان بزرگ‌تر، حاکمیت، اصحاب قلم، هنرمند و هر کسی که در این مملکت جایگاهی دارد، سخنان، انتقادات و درددل جوان و نوجوان را حتی اگر ناحق هم بوده باشد، نشنیده‌ایم. چه مکانیسم و سازوکاری فراهم کرده‌ایم که او بتواند حرفش را بزند و بعد از اینکه حرف زد مورد مواخذه قرار نگیرد؟
شریفی‌یزدی عنوان کرد: تنها مکانیسمی که می‌توان ایجاد کرد تا جوانان به راحتی حرف بزنند، ایجاد سازمان است. یعنی تشکل‌های مدنی اعم از تشکل‌های صنفی، سیاسی و غیره باید وجود داشته باشند که افراد بتوانند به راحتی حرف بزنند و انتقاد کنند. متاسفانه ما یا تشکلی نداریم یا فعالیتی ندارند. این سازمان‌ها حکم ضربه‌گیر دارند و افراد می‌توانند انتقاد کنند و پیشنهاد بدهند اما نگاهی به شدت امنیتی به تشکل‌ها وجود دارد. سازمان مهم‌ترین اختراع بشر است اما باعث شدیم که جوانان دچار خشم فروخورده شوند. جوان و نوجوان در چنین شرایطی به جز عرصه خیابان راهی در برابر خود نمی‌بیند و سعی می‌کند تا کاری انجام دهد که دیده شود.
او اضافه کرد: از جهتی اولین جایی هم که جوان با خشونت مواجه می‌شود، درون خانواده است و به جای اینکه درک شده و شنیده شود، محدود می‌شود. در واقع جوان امروز خشونت را می‌بیند و بروز می‌دهد. در اولین گام باید تریبون‌های رسمی و غیررسمی فضایی ایجاد کنند تا جوانان فرصت گفت‌وگو داشته باشند. در واقع هم آزادی بیان و هم آزادی پس از بیان داشته باشند.
شریفی یزدی بیان کرد: می‌توان با ایجاد ان جی اوها و تشکل‌ها از انرژی جوانان در جهت مثبت استفاده کرد. وضعیت امروز طوری شده که حتی اگر ماشینمان هم در چاله‌ای بیفتد، بالاترین مقامات را مقصر می‌دانیم زیرا کسی که مسئول پر کردن چاله بود که مدیری در شهرداری منطقه است پاسخگو نبوده.
او ادامه داد: از طرفی همه در مورد همه چیز اظهارنظر می‌کنند، یعنی مقام مذهبی در مورد مسائل نظامی، مقام نظامی در مورد مسائل فرهنگی و سلبریتی و هنرمند در مورد مسائل سیاسی نظر می‌دهند. این موضوع هم از نداشتن سازمان سرچشمه می‌گیرد.
شریفی یزدی توضیح داد: علاوه بر این ما سرمایه‌گذاری جدی در بحث علوم انسانی نداشتیم، علوم اجتماعی را به کنار راندیم و به همین واسطه جای خالی یک فیلسوف اجتماعی قوی که بتواند در مورد مسئله آشوب و ناآرامی نظر داده و راهکار بدهد، به چشم می‌خورد. به همین دلیل به لحاظ تئوریک دستمان خالی است و افرادی هم که نظر می‌دهند چون مسئله را به درستی درک نکرده‌اند در حد دانش خود اظهارنظر می‌کنند مثل خانم نماینده‌ای که گفت: «تمام ناآرامی‌ها برای تحت تاثیر قرار دادن دست‌آوردهای رئیس جمهور به نیویورک است»؛ زمانی که نماینده مجلس ما چنین تحلیلی دارد نشان می‌دهد که او درکی از مسئله نداشته است.
او افزود: متاسفانه این موضوع به تقابل میان دو طرف می‌انجامد و کسی کوتاه نمی‌آید که تمام این‌ها به ضرر کشور است. ما باید به جای تقابل با جوانان رفع مناقشه کنیم. قدم اول این است که پیام جوان و نوجوان را حتی اگر غلط باشد، بشنویم و او جایی برای بیان داشته باشد. یقینا این ناآرامی‌ها به نفع کشور نیست.
شریفی یزدی عنوان کرد: دو سال کرونا تاثیرات روحی و روانی روی همه مردم جهان داشته زیرا روابط اجتماعی را کاهش داد و در مسائل اقتصادی اختلال ایجاد کرد. نوجوان و جوان هم محبوس بودند و آزادی عمل نداشتند اما در مورد جامعه ایران باید گفت که به قدری ما مشکلات بزرگ‌تر داریم که کرونا درصد کوچک‌تری از جریان را تحت تاثیر قرار داده است.
