وارونگی در تبیین امر ملّی

آقای سیدجوادطباطبائی، به مناسبت حوادثی که در کشور واقع شده، پیرامون این حوادث در کانال تلگرامی خود مطالبی را نگاشته است. به قول او، جنبش کنونی، در حقیقت «انقلاب ملی» است، زیرا به دنبال حقوق از دست رفته ملت است.

موضوع مورد تأکید او و متعلق انقلاب در کلام او، «امر ملی» است. مهمترین ویژگی امر ملی، تجلی «ایرانیت» در آن است. یعنی امر ملی، در کشوری مثل ایران، باید متجلی کننده همه ایران باشد. مقصود از همه ایران، جغرافیای آن نیست، بلکه انسانهایی هستند که ذیل ملیت ایرانی، قرار دارند. در کشوری مثل ایران که از اقوام و طوائف مختلفی تشکیل شده، اگر همه این اقوام، «ایرانیت» را به مثابه «هویت اجتماعی» خود پذیرفته باشند، «ملت ایرانی» شکل می‌گیرد. و براساس همین معیار است که برخی از کشورهای منطقه، هنوز نتوانسته اند ملت باشند ولی در ایران، این امر صورت تحقق پذیرفته است.
با این وصف، زمانی امر ملی، به منصه ظهور می رسد که «همگی» ملت در وراء آن قرار بگیرد. یعنی بار آن را همه ملت بردارد نه فقط قوم و طائفه خاصی. و همه ملت، مسئله‌ای مشترک و دردی همگانی پیدا کنند. و در غیر این صورت، آن مسئله و درد به یک استان و یک قوم تقلیل پیدا می‌کند.

حال، این سؤال مطرح می شود که آیا شورشی که صورت گرفت یا به تعبیر آقای طباطبائی، “جنبش کنونی”، اساساً ملی است؟ آیا «ایران» در این جنبش به حرکت درآمده است؟ به نظر می رسد پاسخ منفی باشد. چرا که، مهمترین شاخصه حسی و ملموس امر ملی، اثر خارجی و عینی آن است که برجای می‌گذارد. بنابراینکه امر ملی، گستره ای وسیع در تمام لایه ها و ابعاد حیات یک ملت دارد، پس زمانی «حادثه ملی» واقع می‌شود که، همه لایه ها را درگیر خود‌ سازد. و درست در این زمان است که، «انقلاب ملی» واقع می شود و هیچ سازمان نظامی و انتظامی نمی تواند در برابر آن مقاومت کند. و برهمین اساس، انقلاب ۵۷ یک انقلاب کاملاً ملی بود. اما اگر، یک حادثه‌ای، بخشی از جامعه را به جنبش درآورد، توان مقاومت و ایستایی نخواهد داشت.

درست، برخلاف آقای طباطبائی، به نظر می رسد که آنچه در حال وقوع است، شورشی «بخشی» است. و چون بخشی است و نتوانسته است «اراده‌ملی» را به حرکت درآورد، توان ایستایی هم ندارد و شکست می‌خورد. اساساً اگر اراده ملی، در وراء حرکت اجتماعی قرار نگیرد، محال است انقلابی صورت بگیرد و چون محال است انقلابی اتفاق افتد، پس هیچ «شجاعت و جسارت» انقلابی هم شکل نمی‌گیرد که اساس و بنیان انقلاب، همین جسارت انقلابی است.

و آنچه که در این جنبش دیده نشد، مختصات انقلاب ملی بود: اراده ملی، رهبری ملی، جسارت انقلابی و تظاهرات (به معنای خاص کلمه). این حادثه، نتوانست در درون زندگی انسانها جای بگیرد و چون چنین بود نتوانست همه را با خود درگیر کند و به عمق احساسات و عواطف آنها گره بخورد و تظاهرات میلیونی رقم بزند. و از این روی است که، میتوان گفت: در این حادثه، امر ملی، محسوس و ملموس نبود. که اگر چنین بود، قطعاً انقلاب ملی واقع می‌شد.
و در خاتمه: امثال او، درنیافته‌اند که ملیت ایرانی، در بستر تاریخی با هویت اسلامی گره خورده است و این هویت ترکیبی ایرانی- اسلامی، هرگز بستر شورش‌های لیبرالی قرار نمی‌گیرد. پس، بهتر آن است که آقای طباطبائی، انقلاب ملی مورد نظر خود را در فرانسه پیگیری نماید تا در ایران.

دیدگاهتان را بنویسید