اشاره: کشور ایران پس از سال‌ها به‌عنوان عضو دائمی در پیمان مهم و راهبردی شانگهای پذیرفته شد. البته نباید فراموش کرد که یکی از حمله‌ها و هجمه‌های ضدانقلاب به آیت الله رئیسی در انتخابات ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ با این کلیدواژه بود که ایشان زبان دنیا را بلد نیستند و نمی‌توانند با کشورهای دنیا ارتباط بگیرند؛ اما عضویت دائمی و رسمی در پیمان شانگهای که بزرگترین و تأثیرگذارترین کشورهای جهان در آن عضویت دارند، نشان می‌دهد که نه‌تنها آن‌ها هیچ ابایی از دروغ‌گویی ندارند، بلکه امروز که ایران به چنین دستاورد مهمی دست یافته است، حاضر نیستند آن را بیان کنند.
از این‌رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس ارشد مسائل بین المللی رفت تا پیرامون دستاوردهای دولت سیزدهم از عضویت در پیمان شانگهای گفت‌وگو کند.
رسا ـ پیمان شانگهای چیست و چه دستاوردهایی را برای کشور و مردم ایران به ارمغان می‌آورد؟
باید توجه داشت که دستاوردهای ورود ایران به پیمان شانگهای در حقیقت برای مردم و ملت ایران است؛ زیرا دولت‌ها نهایتاً بعد از هشت سال رفتنی هستند؛ اما این دستاوردها هستند که برای مردم باقی خواهند ماند. هیچ یک از اقدامات یک دولت مردمی برای خود آن دولت نیست؛ بلکه برای اعتلای کشور و برای تأمین منافع ملت و افزایش توانمندی و اقتدار کشور است.
سازمان همکاری شانگهای یا (SCO) در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ در شانگهای با حضور کشورهای قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تأسیس شد. اکنون هشت کشور هند، جمهوری قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، پاکستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و جمهوری اسلامی ایران عضو دائم سازمان همکاری شانگهای هستند.
البته سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان دارای وضعیت ناظر در سازمان همکاری شانگهای می‌باشند و شش کشور شامل جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، پادشاهی کامبوج، جمهوری دموکراتیک فدرال نپال، جمهوری ترکیه و جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا شرکای گفت‌وگوی سازمان همکاری شانگهای هستند.
شانگهای، سازمانی اوراسیایی و «میان‌دولتی» است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی با هدف برقرار کردن موازنه‌ای در برابر نفوذ آمریکا و ناتو پایه‌گذاری شد. چین و روسیه نقش اصلی و تعیین‌کننده در این پیمان را ایفا می‌کنند؛ بنابراین پیمان شانگهای یک قدرت جهانی به شکل عام و منطقه‌ای به طور خاص محسوب می‌شود. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای ظرفیت اقتصادی و سیاسی قابل توجه منطقه‌ای و جهانی برای کشور ایران ایجاد می‌کند و باعث تولید قدرت در حوزه اقتصادی و سیاسی و به دنبال آن توسعه روابط با اعضای این نهاد خواهد شد.
عضویت ایران در پیمان شانگهای از نظر نظامی و امنیتی دارای اهمیت است. دو قدرت مهم جهانی یعنی روسیه و چین عضو این پیمان هستند و برخی اعضای این سازمان هم از نظر جغرافیای سیاسی دارای جایگاه بین المللی هستند. به همین دلیل عضویت رسمی ایران در این سازمان به عنوان یک بُرد سیاسی و نظامی محسوب می‌شود.
رسا ـ مهم‌ترین نقش این سازمان در نظام بین المللی چیست؟
بی‌گمان عضویت دو قدرت دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل، گستردگی جعرافیایی این سازمان که در اصطلاح ژئوپلیتیک جهانی به هارتلند زمین معروف است، دارا بودن حدود نیمی از جمعیت جهان و در اختیار داشتن یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی گوشه‌ای از اهمیت و قدرت تاثیرگذاری این سازمان در سطح بین المللی را نشان می‌دهد.
در حال حاضر امتیاز سرزمینی این پیمان بالغ بر بیش از سی و پنج میلیون کیلومتر مربع برابر با حدود یک چهارم خشکی کره زمین و امتیاز جمعیتی، بیش از ۳ میلیارد و ۱۵۰ میلیون نفر یعنی، قریب به چهل‌درصد از جمعیت دنیا را در خود جای داده‌‌‌‌‌‌اند. امروز شانگهای در حدی است که به بزرگترین تولید کننده و همزمان مصرف کننده انرژی جهان شهرت دارد.
سازمان همکاری شانگهای می‌تواند نقشی مؤثر و مهم در خنثی سازی تحریم‌ها برای کشور ایران داشته باشد و بخشی از نیازمندی‌های کشور را در حوزه تجارت خارجی تأمین کند. می‌توان با تلاش مضاعف و برنامه‌ریزی دقیق در قالب سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به یک قدرت بزرگ تبدیل شد.
عضویت ایران در سازمان شانگهای در مذاکرات برای رفع تحریم‌ها(توافقنامه برجام) نیز تاثیرگذار خواهد بود؛ چون طرف غربی که تلاش کرد ایران را بی‌ثبات و منزوی و با اقتصادی ورشکسته نشان دهد؛ اما بعد از عضویت رسمی ایران متوجه خواهد شد که ایران فقط مجبور نخواهد بود که با غرب همکاری‌های تجاری و اقتصادی داشته باشد. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بر این اساس برای پیشرفت اقتصادی کشور اهمیت دارد و تقویت مبادلات تجاری ایران با کشورهای عضو را به‌دنبال خواهد داشت.
رسا ـ چرا دولت‌های قبلی نتوانسته بودند یا نمی‌خواستند در این پیمان عضو دائم شوند؟
این‌گونه نیست. تقریباً نزدیک به دو دهه است که برای ورود به پیمان شانگهای، دولت‌های مختلف تلاش‌های قابل توجهی را صورت دادند. حتی مدتی کشور ایران به‌عنوان عضو ناظر بود. رئیس جمهور قبلی نیز به‌عنوان عضو ناظر در این پیمان شرکت کرده بود؛ اما دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته تلاش قابل توجهی را هم در حوزه سیاسی و هم در حوزه اقتصادی انجام داد که ما به‌عنوان یک عضو ثابت و دائمی در آن پیمان حضور داشته باشیم.
اختلافاتی میان نگاه‌هایی که در دولت‌های گذشته بود وجود داشت؛ اما در دولت سیزدهم به دلیل ارتباطاتی که رئیس دولت و بدنه، به‌ویژه وزارت امور خارجه با کشورهای مؤثر در پیمان شانگهای مانند روسیه و چین و حتی خود ازبکستان داشتند، توانستند این شرایط را فراهم آورند. البته گفت‌وگوها و رایزنی‌هایی که با دیگر رؤسای جمهور و بدنه کارشناسی آن‌ها انجام شد، جمع بندی رؤسای جمهور در سال گذشته این بود که ما عضو دائمی این پیمان شویم.
نگاه دقیق‌تری در طول یک سال گذشته بر روی اعمال کشور ما در حوزه منطقه‌ای و بین المللی انجام دادند و متوجه این موضوع شدند که واقعیت امر در دولت سیزدهم این بود که آن‌ها متوجه شدند با دادن عضویت دائم به کشور ایران، تبدیل به یک عضو مؤثر خواهد شد که می‌تواند برای دیگر اعضا، شرایطی را فراهم آورد که به نفع آن‌ها باشد.
در حقیقت موضوع ورود ایران به پیمان شانگهای، یک بازی یا موضوع برد برد است که هم برای ما منافع قابل توجه دارد و هم برای دیگر کشورها؛ چرا که آن‌ها نیز نیازمند انرژی جمهوری اسلامی یا راهبرد جغرافیایی و ژئوپلوتیک کشور ایران هستند. آن‌ها اگر بخواهند از شمال به جنوب بروند یا از شرق به غرب بروند، باید از جمهوری اسلامی عبور کنند. موقعیت ما می‌تواند برای آن‌ها آورده داشته باشد؛ چه برای صادرات و چه برای واردات.
جمهوری اسلامی امروز در حوزه فناوری‌های نوین جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. امروز در علوم پیشرفته جایگاه ویژه‌ای داریم که می‌تواند برای اعضای این پیمان، کمک به حال وضعیت سیاسی، امنیتی، مقابله با تروریسم و اقتصادی این کشورها باشد؛ بنابراین اعضای این پیمان متوجه هستند که توانمندی‌های جمهوری اسلامی می‌تواند کاملاً در اختیار آن‌ها قرار بگیرد، همانطور که بازارهای آن‌ها در اختیار ما قرار بگیرد.
مصنوعات، کالاها و تولیدات بسیار خوب و صنعتی کشور ما می‌تواند به آن کشورها صادر شود. به این دلیل می‌توانم بگویم که عضویت ایران در این پیمان، یک اقدام برد برد است. البته باید دقت داشته باشیم که آن‌ها کاملاً متوجه این مسأله شده‌‌اند که جمهوری اسلامی در دولت سیزدهم با رویکردی که دارد، غرب‌گرا نیست.
دولت‌های گذشته نگاه‌شان بیش از اینکه به کشورهای همسایه یا شرق دنیا باشد، بیشتر به غرب بود. به همین دلیل کمتر کشوری از اعضای پیمان شانگهای هم برای عضویت جمهوری اسلامی در این پیمان تلاش می‌کرد؛ اما در طول یک سال اخیر با اسناد و توافقاتی که صورت گرفته و در همین سفر اخیر ما به‌عنوان عضو دائمی پیمان شانگهای شناخته شدیم که بسیار موفقیت آمیز است.
رسا ـ پیامهای ورود جمهوری اسلامی ایران به این پیمان برای کشورهای غربی چیست؟
با توجه به توانمندی‌های داخلی جمهوری اسلامی ایران، مجموعه مردم و تفکرات، توانمندی نیروی انسانی، موقعیت ژئوپلوتیک، شرایط مدیریتی و … به گونه‌ای نیست که کشوری بتواند آن را تحریم کند. کسی نمی‌تواند ایران را تهدید کند. این‌ها پیامهای ما به دیگر کشورها و کشورهای غربی است که متوجه می‌شوند دیگر بحث منزوی کردن جمهوری اسلامی مفهوم و معنایی نخواهد داشت.
دیگر حرف‌های تحریم و انزوای جمهوری اسلامی ایران امکان دارد در رسانه‌ها خریدار داشته باشد و افراد ناآگاه نسبت به این مسأله تحت تأثیر قرار بگیرند؛ ولی مقامات کشورهای دیگر واقعیت امر را می‌دانند. موضوع تحریم و ندیدن جمهوری اسلامی ایران و عدم نگاه به سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در منطقه منتفی شده است. این‌ها پیامهای اصلی است. اینکه بگویند ما نفت ایران را نمی‌خریم و کالا به ایران نخواهیم داد و بسیاری از موضوعات دیگر در هاله‌ای ابهام قرار خواهد گرفت.
نزدیک به ۴۲ درصد از اقتصاد دنیا در شانگهای وجود دارد. ما چه چیزی در دنیا لازم داریم که اعضای پیمان شانگهای نتواند تولید کند؟ چه محصولات، کالا و ظرفیتی را از نظر نیروی انسانی نداشته باشیم که بتوانیم صادر کنیم و کشوری بگوید که ما اجازه این صادرات را نمی‌دهیم؟ پس در حقیقت این پیام که اقتدار و توانمندی جمهوری اسلامی در دهه پنجم انقلاب اسلامی به جایگاهی رسیده است که غربی‌ها دیگر تفکر تحریم یا انزوا برای جمهوری اسلامی را نمی‌توانند در سر بپرورانند. چه آمریکایی‌ها تنها باشند و چه همراه با اروپایی‌ها، نمی‌توانند این خیال را در سر داشته باشند.
تمام توانمندی، اقتدار و گذر از تهدیدها و ورود به یک دنیای جدید برای جمهوری اسلامی بعد از عضویت در پیمان شانگهای پدید آمده است که تازه شروع کار ما برای بهبود تولیدات و توجه به توانمندی نیروی انسانی و در حقیقت شروع اصلی یا حرکت اصلی است. شروع اصلی پیش‌تر اتفاق افتاده بود؛ اما حرکت اصلی به سمت نظام بین الملل اقتصادی با عضویت کشور ایران در پیمان شانگهای شروع شد.
امروز مهندس و تکنسین ما هر اقدامی که برای تولید انجام می‌دهد، باید به این فکر باشد که بخشی از آن تولید کالا صادر خواهد شد که باید به بهترین نحو تولید شود تا صادر گردد. امروز بازرگانان ما نباید این تصور را داشته باشند که ما تحریم شدیم و اگر نیازمند کالایی هستیم؛ به‌ویژه کالاهای مبنایی، دیگر امکان ورود ندارند و باید چند دست بچرخد و وارد شود.
پس ورود ایران به پیمان شانگهای هم پیامهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی داشت که شانگهای با یک نگاه امنیتی و ضدتروریسم برای مقابله با زورگویان دنیا ایجاد شده است. این پیامی است که ورود ما به پیمان شانگهای به دنیای غرب مخابره کرد.
