صنایع خلاق فرهنگی یکی از ریشه‌دارترین صنایع در ایران و جهان هستند که از همگرایی صنایع فرهنگی، تکنولوژی و خلاقیت‌های انسانی شکل می‌گیرد. ویژگی بارز این صنایع آن است که برای تولید کالا، به جای بهره‌گیری عمده از مواد اولیه طبیعی و معدنی، عمده منابع از برونداد‌های فکری و ذوقی انسان که ماهیت هنری و فرهنگی دارد، تأمین می‌شوند. صنایع خلاق رشد فوق‌العاده‌ای در دهه‌های گذشته داشته و توجه بخش‌های خصوصی و دولتی را در سراسر دنیا به سمت خود جلب کرده است.
امروزه حوزه فرهنگ به‌عنوان مزیت رقابتی اقتصاد‌های مهم دنیا مطرح است. ما دوره پاندومی کرونا را پشت سر گذاشتیم، در این دوره با توجه به همه موانع، سبک جدیدی از زندگی را آغاز کردیم که در این سبک تازه ارتباط ما با فضای مجازی گسترده‌تر و عمیق‌تر شد. این موضوع باعث شد که ارتباط نسل جوان با فضای مجازی و بازی‌های ویدیویی اعم از بازی‌های موبایلی، کنسولی و رایانه‌ای ارتباط بیشتری بگیرد و بازی‌ها به‌عنوان یک رسانه در فضای کودک و نوجوان ما نقش‌آفرینی داشته باشند.
مقام معظم رهبری با توجه به شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین»، بر توسعه صنایع و شرکت‌های خلاق تأکید دارند؛ یکی از این صنایع خلاق سرگرمی‌های سازنده و اسباب‌بازی‌ها است که به‌عنوان ابزاری فرهنگی و تربیتی جهت رشد و ارتقا روانی، جسمانی و ساختن آینده کودکان و نوجوانان نقش و جایگاه متمایزی دارد. در این راستا با غلامرضا دیزجی، رئیس انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی به گفتگو پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.
نقش بازی و سرگرمی در تربیت نسل آینده کشور
آنا: در حال حاضر رهبر معظم انقلاب بر توسعه صنایع و شرکت‌های خلاق تأکید دارند، حوزه اسباب‌بازی هم جزو صنایع خلاق فرهنگی محسوب می‌شود، این صنعت چه کمکی به پیشرفت کشور می‌کند؟
دیزجی: همانطور که اشاره کردید، مقام معظم رهبری راجع اهمیت صنایع خلاق فرهنگی بار‌ها تاکید کرده‌اند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اسباب‌بازی به عنوان دومین محصول فرهنگی کشور محسوب می‌شود. شخصیت و کاراکتر کودک که بزرگسالان آینده کشورند، تا سن ۶ یا ۷ سالگی، شکل نهایی خود را می‌گیرد. یعنی شکل نهایی نورون‌های مغز تثبیت می‌شود. توانایی اعمالی همچون هماهنگی با محیط، حل مسئله، خلاقیت، نوآوری، کارتیمی، تشخیص هیجانات و غیره را به فرد می‌دهد. چه محصول فرهنگی مهم‌تر از اسباب‌بازی برای کودک می‌تواند باشد؟ کتاب که عنصری فرهنگی است، کودک بعد آموزش ابتدایی و در سنین ۶ تا ۷ سال می‌تواند آن را بخواند. از طرفی در این سن تمام کاراکتر کودک شکل گرفته و قبل اینکه نیاز به کتاب باشد، بازی و سرگرمی و اسباب‌بازی مناسب می‌تواند در تربیت وی اثر داشته باشد.
اسباب‌بازی را بازیچه می‌دانند
با توجه به مواردی که گفتید آیا توانستیم در این حوزه آن‌طور که باید پیش بریم؟
از میزان مصرف سرانه اسباب‌بازی در کشور می‌توانیم بفهمیم که آیا در این صنعت موفق بوده‌ایم یا نه. قطعا بحث‌های فرهنگی، به مواردی همچون آموزش، تبلیغات، اقتصاد خانواده و غیره بستگی دارد. در حوزه تبلیغات و رسانه‌ها معمولا در این زمینه کار جدی انجام نشده است، در واقع اسباب‌بازی را ملعبه و بازیچه‌ای می‌دانند و وقت کافی و درخور برای این قضیه صرف نمی‌کنند. سرانه مصرف اسباب‌بازی در کشور ما زیر ۱۶ دلار است. در صورتی‌که در کشور‌های همسایه همچون ترکیه به ۶۷ دلار می‌رسد. در برخی کشور‌های پیشرفته در حال حاضر ۴۸۰ دلار است. در استرالیا در چندین سال اخیر بیش از ۵۰۰ دلار بوده است. این آمار یعنی اسباب‌بازی به خوبی در سبد مصرف خانواده‌ها قرار گرفته و به این نتیجه رسیده‌اند که این محصول فرهنگی اهمیت بسیاری دارد و برای آن فرهنگ‌سازی شده است. با این آمار می‌توانیم بسنجیم ما در صنعت اسباب‌بازی در چه جایگاهی قرار داریم.
توانایی تجاری‌سازی شخصیتهای داستانی را نداریم
از شخصیتهای داستانی ما چرا محصول تأثیرگذار به وجود نمی‌آید؟ در گذشته عروسک‌هایی با عنوان «دارا و سارا» ارائه شد که حتی با پوشش‌های محلی هم عرضه شدند و با وجود استقبال، اما دیگر این اتفاق تکرار نشد.
برنامه‌هایی در این زمینه ترتیب داده شده مثل عروسک‌های «دارا و سارا» که اشاره کردید، اما ماندگار نشدند. کاراکتر به هرحال داستان‌سازی، سرمایه‌گذاری و نویسندگی می‌خواهد و به پیش‌نیاز‌های اولیه‌ای نیاز دارد. باید داستان‌پردازی و شخصیت‌سازی انجام شود. فیلم و انیمیشن از روی آن ساخته شود. همین‌طور محصولات تکمیلی در قالب فیلم، انیمیشن، عروسک و غیره می‌تواند در کنار داستان‌پردازی مورد استفاده قرار بگیرد و تجاری‌سازی شود. ما در مرحله داستان‌پردازی و شخصیت‌سازی، توانایی تجاری‌سازی و سرمایه‌گذاری نداریم و در آن ضعیف هستیم، بعد انتظار داریم یک کاراکتر ماندگار شود و مدت زیادی از آن بهره ببریم؟ ما در این حوزه باید سرمایه گذاری کنیم و بازارپردازی فرهنگی صورت گیرد.
بخش اجرایی، صنعت اسباب‌بازی را جدی نمی‌گیرد!
به‌عنوان رئیس انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی، اصلی‌ترین دغدغه‌تان در حال حاضر برای این صنعت چیست؟
قوانین سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد. همچنان با اسباب‌بازی به عنوان محصول غیرفرهنگی برخورد می‌شود. قطعا فشار زیادی به سرمایه‌گذار و کسانی که در این عرصه هستند و تولید می‌کنند، وارد می‌شود. هیچ امتیازی با توجه به کار فرهنگی که انجام می‌شود برای این حوزه قائل نمی‌شوند. این تبدیل به دغدغه شده است. تعرفه‌ها و بخش صادراتی با کشور‌های همسایه جدی گرفته نمی‌شود. پارامترهایی، چون سرمایه در گردش و ارزش افزوده برای این کار فرهنگی در نظر گرفته نمی‌شود. با توجه به اینکه همه مسئولان و شورای عالی فرهنگی تاکید بر تولید کالای فرهنگی دارند، اما در بخش اجرایی و مالیاتی این تاکید شوخی تلقی می‌شود. متاسفانه با این اوصاف، عده کمی هم که با علاقه و دغدغه در این صنعت فعالیت دارند انگیزه خود را از دست می‌دهند.
کودکان باید با سلامت روحی و روانی رشد کنند
با چه راهکاری می‌توان به صنعت اسباب‌بازی کمک کرد؟
چند مرحله دارد؛ فرهنگ‌سازی شود که بازی و سرگرمی برای کودک و نوجوان اهمیت بسیاری دارد. این صنعت به کمک مراکز آموزشی از جمله مهدکودک‌ها، مدارس و حتی قوه قضائیه هم می‌آید. کودکان که نسل آینده کشور هستند باید از لحاظ سلامت روحی و روانی و با مغز و روح بهتری رشد کنند. این باید در حاکمیت جا بیفتد و در بحث اجرایی هم رسانه‌ها و تبلیغات این صنعت را جدی‌تر بگیرند. در این صورت بخش خصوصی آماده است.
در پایان اگر نکته‌ای هست، بفرمایید.
ممنون از دغدغه خبرگزاری آنا برای صنعت اسباب‌بازی. همین حرکت شما برای گفت‌وگو با فعالان این عرصه، باعث می‌شود اهمیت این موضوع به گوش مردم و مسئولان برسد. مسئولان در انجام مسئولیت فقط تصور نکنند که فولاد و نفت برای کشور مسئله بسیار مهمی است، اما اسباب بازی مهم نیست. برخی کشور‌ها در دوران کرونا، اولین فعالیت‌هایی که محدودیت آن را برداشتند، تولید اسباب‌بازی بود که پشت این تصمیم فکر و برنامه‌ریزی بوده است.
