اِکو حلقه تکمیلی شانگ‌های و دیپلماسی اقتصادی-منطقه‌ای

در ادامه نقش‌آفرینی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و در رویدادی مهم پس از اجلاس سران شانگهای، «سیدابراهیم رئیسی» امروز شنبه ششم آذرماه به دعوت «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، در رأس هیئت عالیرتبه سیاسی و اقتصادی برای حضور در نشست سران اکو عازم عشق آباد پایتخت ترکمنستان می‌شود.
ایران و ترکمنستان بر اساس اشتراکات و ظرفیت‌های موجود طرفین همواره بر اصل توسعه مناسبات تاکید داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به تبادلات گازی اشاره کرد. سفر آقای رئیسی نشانگر عزم و اراده دو کشور برای توسعه همه‌جانبه مناسبات است.
بعد دیگر این سفر حضور در نشست سران اکو به عنوان یکی از مهمترین سازمان‌های همکاری‌های اقتصادی منطقه است. سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال ۱۳۴۱ نخستین بار این سازمان را با نام «آر سی دی» یا «سازمان همکاری عمران منطقه‌ای» پایه‌ریزی کردند و در سال ۱۳۶۴ با نام «اکو» دوران نوینی از فعالیت خویش را آغاز نمود.
در ادامه روند روبه گسترش این همگرایی منطقه‌ای، کشور‌های افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند تا جمعا ۱۰ کشور ساختار این همکاری اقتصادی منطقه‌ای را تشکیل دهند.
نگاهی به ساختار اکو نشان می‌دهد که این سازمان هم‌اکنون با ۱۰ عضو، حدود ۴۸۰ میلیون نفر جمعیت و ۸٬۶۲۰٬۶۹۷ کیلومتر مربع وسعت، امکانات نفت، گاز و صنعت زیادی در اختیار دارد و می‌تواند به عنوان بازیگری مهم در معادلات اقتصادی ایفای نقش کند.
نکته آنکه؛ کشور‌های عضو اکو با وجود ظرفیت‌های گسترده‌ای که دارند هنوز نتوانسته‌اند از آن به شکل مطلوب برای ارتقاء توان اقتصادی خویش و ایفای نقش در اقتصاد جهانی بهره گیرند، حال آنکه از اهداف این سازمان هماهنگی و همکاری میان اعضا برای ارتقاء سطح توسعه انسانی و اقتصادی تعریف شده است.
در این میان ایران همواره بر لزوم همگرایی میان اعضا تاکید کرده و آمادگی خود را برای در اختیار قرار دادن ظرفیت‌های گسترده خویش برای تحقق این مهم اعلام داشته است.
این حقیقتی انکارناپذیر است که ایران با برخورداری از منابع طبیعی خدادادی بی‌شمار، دانش فنی و مهندسی بومی و گسترده، موقعیت جغرافیایی و ترانزیتی ویژه، توان نظامی و امنیتی بالا که می‌تواند تامین کننده امنیت منطقه برای تحقق اهداف اقتصادی همکاری‌های منطقه‌ای همچون اکو باشد و… می‌تواند نقشی بس مهم در فعال‌تر شدن اکو در سطح منطقه‌ای و جهانی ایفا نماید.
این رویکرد تعاملی را در پیشنهاد‌های سازنده و عملی ایران در اجلاس‌های گذشته می‌توان مشاهده کرد که مسائلی همچون گردشگری سلامت، مبارزه با فساد، روند تسهیلات گمرکی میان اعضا، تقویت همکاری‌های علمی و فناوری، گسترش همکاری‌های اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، انرژی، به کارگیری شیوه تهاتر و مبادله با پول‌های ملی و ایجاد مقررات هماهنگ گمرکی و… بخشی از آن بوده است.
در همین حال ایران بخش قابل ملاحظه‌ای از تجارت منطقه‌ای خود را به اعضای اکو اختصاص داده است، چنانچه بر اساس آمار در هفت ماه نخست امسال ۲۰ میلیون و ۳۲۷هزار و ۸۳۹ تن کالا به ارزش ۹ میلیارد و ۲۳۳ میلیون و ۵۳۶ هزار و ۷۹۲ دلار بین ایران و ۹ کشور دیگر اکو تبادل شد که ۱۷ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۶۱۷ تن به ارزش شش میلیارد و ۳۰ میلیون و ۵۴۴ هزار و هفت دلار آن سهم صادرات و دو میلیون و ۸۸۷ هزار و ۲۲۲ تن به ارزش سه میلیارد و ۳۰۲ میلیون و ۹۹۲ هزار و ۷۸۵ دلار نیز سهم واردات از این کشور‌ها بوده است.
بسیاری از اعضای اکو عضو سازمان شانگ‌های نیز هستند و این می‌تواند مولفه‌ای برای پیوند این دو نهاد بزرگ اقتصادی و سیاسی در جهت توسعه مناسبات منطقه‌ای باشد. این هم‌گرایی به ویژه در حوزه اقتصادی و امنیتی امری ضروری است.
حل بحران تحمیلی اشغالگران به افغانستان که میلیون‌ها آواره جدید بر جای گذاشته و تاثیرات مخربی بر منطقه دارد با همگرایی همسایگان از جمله در قالب اکو و شانگ‌های امری ضروری است.
ایران که در ماه‌های اخیر نشست‌های متعددی را برای حل بحران افغانستان برگزار و یا در نشست‌های برگزار شده در این زمینه نقشی فعال داشته اکنون نیز آماده است تا در اکو برای کمک به ملت افغانستان، مقابله با تهدیدات و چالش‌های پیش روی منطقه و از جمله مقابله با تروریسم اقتصادی تحمیلی نقشی فعال ایفا نماید.
حضور در نشست سران اکو پس از نشست شانگ‌های نشانه‌ای از نقش‌آفرینی مهم و ارزنده ایران در معادلات منطقه و گامی مهم در تحقق دیپلماسی اقتصادی و منطقه‌ای برای بی‌اثر کردن تحریم‌هاست که برگرفته از سیاست صحیح عدم دلبستن به برجام و وعده‌های غرب است.
دولت سیزدهم در کنار استمرار رایزنی‌ها برای برچیدن تحریم‌ها، به اقتصاد درون‌زا و منطقه محور تاکید دارد. اروپا و آمریکا نیز باید دریابند که حربه تحریم عملا شکست خورده و آن‌ها نیز جز لغو کامل تحریم‌ها گزینه‌ای در قبال ایران نخواهند داشت.