لبنان، عرصه ای برای تداوم تقابل ایران و عربستان

عبدالله بوحبیب، وزیر امور خارجه لبنان نتوانست اقداماتی را که عربستان علیه کشورش اتخاذ کرده است، بفهمد و آن را سختگیرانه دانست که با اظهارات وزیری قبل از برعهده گرفتن منصبش هم خوانی ندارد. درحالی که قطع روابط با لبنان و متوقف کردن هرگونه تعاملی به این کشور را تنها می‌توان در چارچوب تحولات اخیر منطقه متوجه شد. این تحولات شامل تحولات افغانستان، یمن، عراق، سوریه (توافق ارسال گاز مصر به لبنان)، تحقیق درباره انفجار بندر بیروت، توقف مذاکرات هسته‌ای ایران، دستپاچگی دولت ابراهیم رئیسی در برابر تحولات قفقاز، افزایش قیمت جهانی نفت و مذاکرات عربستان و ایران در بغداد می شوند.

از مذاکرات بغداد شروع می‌کنیم که ریاض در اثر فشار دولت جو بایدن با اکراه با برگزاری آن موافقت کرد. دولت بایدن توقف جنگ یمن را اولویت قرار داد، فرستاده‌ ویژه‌ای تعیین کرد تا با فرستاده‌ سازمان ملل همکاری کند و نام حوثی‌ها را از فهرست تروریسم بیرون آورد و حمایت لجستیکی از نیروهای ائتلاف را متوقف کرد اما به جای اینکه این مسئله به کاهش تنش کمک کند و راه را برای توقف جنگ باز کند، سیاست های آمریکا حوثی‌ها و ایران را به تفکر برای حل و فصل نظامی تشویق کرد. عملا نیز حوثی‌ها توانستند در مارب، شبوه و بیضا پیشروی کنند و ایرانی‌ها از آن در مذاکرات بغداد برای گرفتن امتیاز از عربستان استفاده کردند.

در حالی که عربستان اکنون در پرتو ناکامی‌هایی که ایران اخیرا در چندین جبهه با آن مواجه شده احساس می‌کند فرصتی برای پاسخ دادن به ایران و سوق دادن این کشور به سمت ارائه امتیاز در مذاکرات بغداد بدست آورده است. به علاوه اینکه این کشور نتوانسته است نبود ژنرال قاسم سلیمانی را در عرصه حوادث منطقه جبران کند.

ایران اخیرا در سه موضوع اصلی با ناکامی روبه رو شده است. نخست: بازگشت طالبان به حکومت در افغانستان پس از گذشت بیست سال از سرنگونی‌اش که توسط امریکا شد و به این ترتیب تمام سرمایه‌گذاری‌های ایران در متحدان هزاره‌ای، ازبک، تاجیک و برخی قبایل پشتون از دست رفت.

مسئله دوم به افزایش نفوذ ترکیه در قفقاز و تمایل آذربایجان برای سیطره بر مرزهای ارمنستان – ایران و بستن راه ایران به سمت دریای سیاه و اروپا و در مقابل گشودن راه زمینی که ترکیه را به قلب قفقاز و آسیای میانه از طریق اقیلم نخجوان می‌رساند، مرتبط است.

موضوع سوم و مهم‌ترین موضوع به نتایج انتخابات عراق مرتبط است؛ یعنی جایی که متحدان ایران شکست سختی خوردند و این امر احتمالا در را به روی تغییر بزرگی در عرصه عراق باز می‌کند عرصه ای که عربستان تلاش می‌کند در آن نقشی ایفا کند.

در سوریه نیز موضع ایران به نفع رقبایش تضعیف شده است. به این ترتیب که روسیه اخیرا توانسته است با واشنگتن، امان و تل آویو توافق‌هایی صورت دهد که به موجب آن ایران را از مرزهای اردن و فلسطین اشغالی دور کرده است. هم زمان ایران کاملا از توافق های شمال میان مسکو – آنکارا و واشنگتن کنار گذاشته شده است و کار بر تفاهم روسی – اسرائیلی با هدف تضعیف حضور نظامی ایران در کریدور زمینی امتداد یافته از مرزهای سوریه با عراق تا لبنان ادامه دارد.

درحالی که تهران در تمام مناطق نفوذ منطقه‌ای خود با چالش روبه رو است، عربستان از افزایش قیمت نفت کمی احساس قدرت می‌کند. این افزایش قیمت نفت دولت بایدن را نگران می‌کند زیرا ممکن است باعث شکست بایدن در انتخابات میان دوره‌ای در سال آتی شود. از این رو به همکاری با عربستان نیاز دارد.

تمام این عوامل عربستان را به تنش‌زایی تشویق کرده به ویژه در پرتو تحولات اخیر در مارب که حزب الله لبنان در آن نقش مهمی ایفا می‌کند در حالی که همزمان با اوضاع دشواری به علت تحقیقات بندر بیروت مواجه است و بخشی از مسیحی‌های لبنان (نیروهای لبنان) برای رویارویی با این حزب در آستانه انتخابات مجلس آماده می‌شود. انتخاباتی که ممکن است سناریوی عراق را تکرار کند.

اظهارات قرداحی در این چارچوب تنها جزئیاتی کم‌رنگ و کوچک در کشمکشی بزرگ در منطقه است که پیش بینی می‌شود بعد از نابودی تلاش دولت بایدن برای ایجاد آرامش شدت بگیرد.