بحرانی که کشور را تهدید می کند/ خشکسالی پیش‌رونده در کمین ایران

با به نیمه رسیدن فصل پاییز خبر‌هایی مبنی بر کمبود آب منتشر شد این مایه‌ی حیات که بیش از ۵۰ درصد بدن انسان را تشکیل داده است و باید در فصول سرد سال از این مایع حیات بخش استفاده بهینه کرد و در غیر این صورت انسان‌ها محکوم به نابودی خواهند بود.

مصطفی نادری فعال محیط زیست، مدرس دانشگاه و مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست در پاسخ به اینکه حجم آب قابل استفاده از سد‌ها باید چه میزان باشد و در حال حاضر چه میزان است اظهار کرد: ظرفیت کل مخازن سد‌های کشور حدود ۵۱ میلیارد مترمکعب است که در حال حاضر کمی بیش از یک سوم از ظرفیت آن‌ها پر است البته میزان ورودی سد‌های کشور و میزان خروجی نیز کاهش قابل توجهی داشته اند و علاوه بر این جمع آب کل مخازن نیز نسبت به سال‌های گذشته نگران کننده است.

وی افزود: اساسا امروزه سدسازی تقریبا در تمامی نقاط دنیا مگر در شرایطی خاص منسوخ است و در کشوری مثل ایران با توجه به شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی این عمل منسوخ تر است؛ طبق آمارها، متوسط میزان بارندگی سالانه جهان حدود ۸۵۰ میلی متر است و این مقدار در ایران ۲۵۰ میلی متر و چیزی کمتر از یک سوم متوسط میزان بارندگی سالانه جهان است.

این فعال محیط زیست ادامه داد: این در حالی است که متوسط ظرفیت تبخیر سالانه در جهان ۷۰۰ میلی متر و در ایران برابر با ۲ هزار و ۱۰۰ میلی متر است و این موضوع نشان دهنده این است که تبخیر سالانه در ایران سه برابر متوسط تبخیر سالانه جهانی است و این موضوع نشان می‌دهد که محدودیت و کمبود منابع آبی در ایران نسبت به جهان بسیار حاد و جدی‌تر است.

بحران‌هایی تازه و سهمگین‌تر از سدسازی

نادری بیان کرد: در سال‌های اخیر نیز با توجه به کمبود شدید منابع آبی شاهد این هستیم که برخی جریانات نامعقول در حوزه سدسازی در کشور به دنبال پروژه‌های انتقال آب به نقاط مختلف کشور خصوصا فلات مرکزی هستند و بحران تازه‌ای که به مراتب سهمگین‌تر از سدسازی هستند را برای کشور رقم می‌زنند.

وی در ادامه تصریح کرد: کاسبان سدسازی که امروز به دنبال پروژه‌های انتقال آب افتاده اند باید بدانند سد اگر چرخه آب و محیط زیست را بر هم می‌زد، انتقال آب علاوه بر آنها، چرخه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را هم مختل می کنند و در گام آخر، مسئله امنیتی آب را خواهیم داشت علاوه بر اینکه امروز نیز در چند نقطه کشور کار به امنیتی شدن مسئله آب رسیده است.

مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست گفت: امروز دیگر فرصت خطا و آزمون گذشته است و هر تصمیم، سیاست یا اجرای اشباهی می‌تواند منجر به نابودی سرزمین و تمدن چندین هزار ساله کشوری به نام ایران بشود.

نادری در پاسخ به اینکه پیش بینی می‌شود امسال در کدام مناطق ایران خشکسالی داشته باشیم مطرح کرد: بر اساس صحبت‌های رئیس مرکز ملی خشکسالی، خشکسالی امسال را می‌توانیم یک ابرخشکسالی بدانیم چرا که همه وسعت کشور را تحت تاثیر قرار داده است و احتمال اینکه کشورمان در وضعیت پربارش قرار بگیرد ۱۰درصد است و همچنین کاهش شدید بارش‌ها بر اساس نرم میانگین سال‌های گذشته در اکثر مناطق کشور شاهد خشکسالی هستیم.

این فعال محیط زیست ادامه داد: خصوصا استان‌های اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، لرستان، خوزستان و ایلام نسبت به سایر استان‌ها از شرایط حادتری برخوردارند.

وی بیان کرد: خشکسالی خصیصه ذاتی اقلیم کشور است و تغییر اقلیم، متهم ردیف اول افزایش فراوانی وقوع این بلا محسوب می‌شود؛ نبود برنامه‌ریزی مناسب و سیاست‌گذاری درست در مواجهه با خشکسالی در درازمدت این موضوع را به گونه‌ای تشدید کرده است که امروز در مناطق وسیعی از کشور در حال گذار از خشکسالی به خشکی هستیم.

نادری تصریح کرد: متاسفانه برخی از مسئولیت‌ها در کشور هزینه‌ای برای مدیران ندارد و هیچگاه مورد مواخذه تصمیم‌ها و کار‌های اشتباه خود قرار نمی گیرند، برای مثال دوستانی که با بارش‌های دو سه سال قبل ادعا کردند که کشور وارد دوران ترسالی شده و سیاست ها، برنامه ریزی‌ها و تصمیمات کشور را به سمت و سوی مصرف بیشتر، کشت محصولات آب بر، توسعه صنایع و ده‌ها تصمیم اشتباه دیگر بردند، امروز کجای گود میدان ایستاده اند و چه کسی پاسخگوی این نابودی منابع برای نسل های آتی کشور است؟

وی در پاسخ به اینکه باتوجه به اینکه میزان آب ذخیره در سد‌ها تنها به اندازه مصرف پاییز است و برای ادامه سال چه برنامه‌ای پیش رو است اظهار کرد: به عنوان جواب کلی بایستی نظام حکمرانی آب در کشور تغییر کند؛ تا وقتی این نظام تصحیح و به صورت کارشناسی منطبق بر نظرات متخصصین و شرایط اقلیمی کشور تدوین نشود، تغییری در وضعیت منابع آبی شاهد نخواهیم بود و این روند نزولی ادامه خوهد داشت.

این فعال محیط زیست ادامه داد: برای مثال متاسفانه برنامه‌های پیشنهادی وزیر نیروی دولت سیزدهم در حوزه آب همان برنامه‌های وزیر نیروی گذشته در دولت قبل بود، در جلسه شورای عالی آب که چند روز گذشته نیز به ریاست رییس جمهور محترم انجام شد نیز نکات اشتباهی را شاهد بودیم که این‌ها ناشی از عدم مشورت‌های صحیح به ایشان است.

نادری در ادامه بیان کرد: برای مثال در مورد عدالت آبی ایشان قائل به این امر هستند که همه جا مساوی آب داشته باشند، در صورتیکه این حرف اشتباه است، برای نمونه آیا اعضای یک خانواده به نسبت مساوی به آب نیاز دارند؟ نوزاد، کودک، نوجوان، جوان و یک سالخورده؟ بدون شک خیر؛ آیا نیاز آبی جلگه با نیاز آبی کویر و کوهستان برابر است؟ آیا عدالت آبی یعنی به کویر برابر با جلگه آب باید اختصاص داده شود؟ با این دست فرمان و نگاه در حوزه آب و محیط زیست بزودی شاهد مشکلاتی در کشور به واسطه کمبود آب خواهیم بود.

این مدرس دانشگاه افزود: راهکار‌های متنوعی از نظر روش و زمان (کوتاه، میان و بلند مدت) وجود دارد که نیاز به یک عزم جدی برای عملیاتی شدن دارند؛ برای مثال یکی از مهمترین روش‌های مقابله با خشکسالی، استفاده از منابع آبی حاصل از سیلاب‌ها و تبدیل آن‌ها به فرصت و ذخیره منابع آبی است که می‌توان از طریق آبخیزداری آن را به انجام رساند و فعالیت‌های آبخیزداری را به صورت گسترده در کشور انجام داد تا منابع آب با روش‌های کم‌هزینه در آبخوان‌ها برای سال‌های خشک ذخیره شوند.

کم آبی شدید در کنار کرونا فاجعه سال ۱۴۰۰ را رقم خواهد زد

وی مطرح کرد: عدم برخورد مناسب با نتایج حاصل از خشکسالی و نداشتن سیاست‌ها و برنامه‌های علمی و اصولی در مواجهه با این پدیده در بلندمدت می‌تواند باعث تخریب کامل منابع طبیعی شده و کشور را وارد فاز خشکی دائمی کند؛ کم آبی شدید و کم سابقه، فاجعه‌ای است که ایران ۱۴۰۰ را تهدید می‌کند و اگر فکری برای آن نشود می‌توان گفت در کنار کرونا، فاجعه‌ای زیست محیطی در انتظار کشور است.

مشاور رئیس فراکسیون محیط زیست گفت:، اما بایستی معقولانه به این باور برسیم که به اندازه پتانسیل اقلیمی هر منطقه بارگذاری کنیم که در غیر این صورت محیط را خورد می‌کنیم به تازگی در حوزه بین الملل نیز شاهد شکایت کشور‌های همسایه به دادگاه لاهه از ایران هستیم که کشور را متهم به عدم رعایت حقابه‌های این کشور‌ها می کنند و این در صورتی است که برعکس در اکثر موارد اتفاقا ایران بایستی از کشور‌های همسایه خود طلبکار باشد.

وی تاکید کرد: امیدوارم که آقای رئیسی همانطور که در قوه قضاییه باعث تحول در حوزه محیط زیست شدند، در قوه مجریه هم همان طور عمل نمایند و خاطره خوب مدیریتی در قوه گذشته را برایمان زنده نگهدارند و با ایجاد یک تحول در این حوزه نسل حاضر را شرمنده نسل‌های آتی نکنند و با رعایت ملاحظات محیط زیستی در تمامی امور اداره کشور پیشرفتی پایدار را برای ایران عزیزمان رقم بزنند.

حال باتوجه به نکات ذکر شده همه ما ایرانیان توقع پیگیری در زمینه کمبود آب را داریم و بیان اینکه ایران برای پیشرفت نیاز به ادامه حیات دارد نکته‌ای است که از روز روشن‌تر و بسیار واضح است؛ ما پیگیر بحران کمبود آب کشورمان خواهیم بود.