اردیبهشت ماه سال جاری بود که دولت وعده خود مبنی بر عادلانه کردن یارانه ارز ترجیحی را اجرا کرد.
در جریان این طرح، یارانه کالاهای اساسی به جای آنکه در قالب ارز دولتی به واردکنندگان داده شود، به طور مستقیم به حساب مردم واریز شد.
حذف فساد و رانت، عادلانه تر شدن تخصیص یارانه و جلوگیری از رشد پایه پولی و تورم، جزو مهمترین دلایل اصلاح یارانه ارزی بود. با این حال یکی دیگر از عواملی که دولت را مصمم به جایگزین کردن پرداخت یارانه مستقیم به مردم به جای تخصیص یارانه ارزی به کالاها کرد، اوج گرفتن قاچاق کالاهای مشمول یارانه به کشورهای دیگر بود. پاکستان، افغانستان، آذربایجان، اقلیم کردستان عراق و ترکیه از جمله مقاصد مهم قاچاق کالاهای مشمول یارانه بودند.
وفور روغن‌های یارانه‌ای ایران در بازارهای پاکستان، قبل از حذف ارز 4200
بررسی‌ها نشان می‌دهد طی دوره 4 ساله تخصیص ارز 4200 تومانی، میلیون‌ها نفر از مردم دیگر کشورها از یارانه ارزی ایران بهره بردند. این در حالی بود که منابع و ذخایر ارزی کشور به دلیل مشکلات ناشی از تحریم و البته سوءمدیریت دولت قبل، کفاف این میزان مصرف را نمی‌داد. همین ناترازی منابع و مصارف در خصوص ارز 4200 تومانی بانک مرکزی را ناگزیر به خرید ارز از صادرکنندگان در بازار نیما به قیمت حدود 24 هزار تومان و فروش به واردکننده به قیمت 4200 تومان می‌کرد و در نتیجه رشد شدید پایه پولی از این ناحیه می‌شد.
تبعات این رشد پایه پولی نیز چیزی جز شتاب گرفتن تورم و تحمیل فشار بیشتر به معیشت مردم نبود. در واقع سیاست تخصیص ارز 4200 تومانی که با هدف جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و کاستن فشار تورم اجرا شد، خود به عاملی برای افزایش تورم تبدیل شد. اما اکنون نگاهی به بازار کالاهای اساسی در کشورهای دیگر، اثر اصلاح قیمت این کالاها بر حجم قاچاق و نیز قیمت این اقلام در کشورهای مذکور را نشان می‌دهد.
حذف پاکستان از سفره یارانه کالاهای اساسی
بر اساس خبرهای رسانه‌های پاکستانی از بازارهای مختلف این کشور، کالاهایی که در ماه گذشته در ایران با حذف ارز 4200، مشمول اصلاح قیمت شدند، دچار افزایش قیمت شده و قاچاق آنها تقریبا متوقف شده است.
همین وضعیت در بازار ایالت خیبر پختونخوا نیز مشاهده می‌شود. به عنوان مثال در بازار پیشاور که تا پیش از این اقلام یارانه‌ای ایرانی در آن به وفور یافت می‌شد، اکنون با کاهش مشهود کالاهای ایرانی مواجه شده است.
با توجه به نیاز پاکستان به تامین مواد غذایی از خارج، اصلاح قیمت کالاهای اساسی در ایران به رشد بیشتر قیمت مواد خوراکی در بازارهای این کشور دامن زده است.
به عنوان مثال قیمت یک لیتر روغن خوراکی که در سال 2018 حدود 150 روپیه بود، اکنون به 470 روپیه یعنی چیزی در حدود 75 هزار تومان افزایش یافته است. همچنین قیمت یک کیسه 20 کیلویی آرد گندم از 700 روپیه در سال 2018 به 1500 روپیه معادل 240 هزار تومان افزایش یافته است.
قیمت هر قرص نان 150 گرمی نیز از 10 روپیه در سال 2018 به 30 روپیه معادل 4800 تومان رسیده است. البته بی شک تمامی این تغییر قیمت‌ها را نمی‌توان به اصلاح قیمت‌ها در ایران نسبت داد. جنگ روسیه و اوکراین بی شک عامل مهمی در رشد قیمت مواد غذایی در جهان است که به طور طبیعی به پاکستان نیز سرایت کرده است. با این حال نمی‌توان از تاثیر اصلاح قیمت کالاهای اساسی در ایران و توقف جریان قاچاق این کالاها به پاکستان به دلیل یکسان شدن قیمت‌ها و غیراقتصادی شدن قاچاق چشم پوشی کرد.
