در حالی که تورم و بحران اقتصادی بی سابقه ترکیه را در نوردیده، موضوع برگزاری انتخابات در فضای سیاسی و اجتماعی این کشور، بسیار برجسته و نمایان شده است. حالا هر کسی از انتخابات حرف می زند.
مخالفین اردوغان می گویند، میلیون ها خانوار ترکیه عملاً در گرسنگی و فقر مطلق به سر می برند و اصلی ترین دلیل این وضعیت، ناکارآمدی و بی کفایتی دولت است و لذا باید هر چه زودتر انتخابات پیش از موعد برگزار شود.
اما سوال اینجاست: چه کسی باید جای اردوغان را بگیرد؟ آیا رهبر حزب جمهوری خلق یعنی کمال کلیچدار اوغلو که عنوان مهمترین مخالف اردوغان و هدایت کننده جبهه مخالفین است، می تواند رئیس جمهور ترکیه شود؟
سه دلیل برتری کلیچدار اوغلو
حزب جمهوری خلق یا ج.ه.پ در سال 1923 میلادی یعنی 99 سال پیش به دست خود مصطفی کمال آتاترک تاسیس شده و چندین دهه قدرت را در دست داشته و بسیار طبیعی است که رهبر این حزب، رئیس جمهور شود.
این مهمترین دلیلی است که می تواند راه رئیس جمهور شدن را برای او هموار کند. دلیل دوم نیز این است که کلیچدار اوغلو، در این سالها، توانسته گسترده ترین ائتلاف احزاب مخالف اردوغان را زیر یک سقف گرد هم بیاورد.
او توانسته در اوج زیرکی، ضرورت کنار زدن اردوغان را به یک هدف ملی مشترک تبدیل کند و مجموعه ناهمگنی از کمالیست ها، ملی گرایان، محافظه کاران، لیبرال ها را در ائتلاف ملت، جمع کند.
بالاخره دلیل سوم این نیز این است که رهبر حزب جمهوری خلق، همواره به پاکدستی، ساده زیستی، فسادستیزی، حضور در کنار مردم و بیان جسورانه انتقادات علیه اردوغان، زبانزد بوده است. حالا باید دید مجموع این صفات برای رئیس جمهور شدن کافی است یا نه.
حزب جمهوری خلق از آغاز تاسیس، یک حزب سکولار و لائیک بوده و همواره علیه شریعت موضع گرفته و اسلامگرایان را تحقیر کرده است. اما در چند سال اخیر، یک تغییر رویه جدی صورت گرفته و در چند مراسم نمادین، ده ها تن از زنان چادری ترکیه را نیز به عضویت خود درآورده است.
کلیچدار اوغلو رهبر حزب، روز چهارشنبه در یک سخنرانی اعلام کرد: «خطاب به همه دین داران می گویم، این همان حزب سابق نیست. ما تغییر کرده ایم و در کنار دین داران هستیم. پس به ما رای بدهید و اجازه ندهید که آکپارتی، به نام اسلام، بیش از این ترکیه را تاراج کند.»
کلیچدار اوغلو، مردی در شمایل گاندی
کلیچدار اوغلو در سال 1948 میلادی در نظمیه در استان کردنشین درسیم یا تونجلی، در یک خانواده زازای علوی به دنیا آمد. او مدرک لیسانس اقتصاد دارد و مدت ها مدیر بیمه و تامین اجتماعی ترکیه بوده است.
کلیچدار اوغلو یک سیاستمدار کمالیست میانه رو است و همواره از ضرورت صلح و همزیستی مسالمت آمیز و برقراری عدالت حرف می زند. علاوه بر این ویژگی ها، چهره و جثه او نیز به مهاتما گاندی بی شباهت نیست و خیلی ها او را گاندی ترکیه می دانند.
رهبر ج.ه.پ، برخلاف بسیاری از رهبران احزاب ترکیه، خیلی دیر وارد دنیای سیاست شد. یعنی در سال 2002 و در سن 54 سالگی به حزب جمهوری خلق پیوست، در همان سال از حوزه انتخابیه استانبول به پارلمان راه یافت و خیلی زود، محبوب شد.
کلیچدار اوغلو در سال 2010 میلادی به دنبال انتشار نوار کاست روابط جنسی غیرمشروع دنیز بایکال رهبر وقت حزب، کلیچدار اوغلو سکان حزب را در دست گرفت و در دوران 12 ساله رهبری او، حزبی که عملاً تضعیف شده و در آستانه از هم پاشیدگی قرار گرفته بود، جانی دوباره یافت.
تاکتیک های سیاسی کلیچدار اوغلو در حزب کردها، موجب شد که در انتخابات محلی شهرداری ها، قدرتمندترین یاران اردوغان در استانبول، آنکارا و آدانا شکست بخورند و این سه قلعه مهم به دست کلیچدار اوغلو بیفتد.
اگر چه کلیچدار اوغلو، کُرد زازا و علوی است اما تقریباً هیچگاه در سخنرانی ها و مصاحبه های خود به این مسائل هویتی و عقیدتی اشاره نمی کند. چرا که بدون شک، جناح کمالیست های دوآتشه داخل حزب جمهوری خلق موافق این نیستند که چنین مفاهیمی برجسته شوند.
داود اوغلو چه گفت؟
کلیچدار اوغلو بارها اعلام کرده که اگر حزب او و همچنین رهبران 5 حزب دیگر جبهه مخالفین اردوغان تصمیم مشترک بگیرند، به عنوان رقیب اردوغان به میدان می آید و او را شکست می دهد. اما حالا زمزمه هایی درباره مخالفت با نامزدی او شنیده می شود.
چند روز پیش، از احمد داوداوغلو رهبر حزب آینده در یک گفتگوی زنده تلویزیونی پرسیدند: می دانید که کلیچدار اوغلو علوی است. آیا با رئیس جمهور شدن او مشکلی ندارید؟ پاسخ نخست وزیر سابق ترکیه چنین بود: «من به توانایی فرد و لیاقت او می نگرم و دنبال مسائل هویتی نمی روم.»
اگر چه داود اوغلو در پاسخ کوتاه خود، در ظاهر، به نامزدی کلیچدار اوغلو اعتراضی نکرد، اما در عمل، به شکلی جدی و قاطعانه از این موضوع هم دفاع نکرد که علویان نیز می توانند رئیس جمهور شوند.
قانون اساسی چه می گوید؟
بر اساس نص قانون اساسی ترکیه، هیچ منعی برای نامزد شدن کلیچدار اوغلو وجود ندارد و در متن قانون، به این اشاره نشده که نباید یک علوی رئیس جمهور شود. اما واقعیت این است که در تاریخ 99 ساله جمهوری ترکیه، علویان همواره به حاشیه رانده شده و پست بالایی به آنها داده نشده است.
در بررسی ابعاد حقوقی امکان رئیس جمهور شدن یک علوی در ساختار سیاسی ترکیه، باید گفت، از لحاظ حقوقی مشکل خاصی وجود ندارد اما در میدان عمل، مشکل سر بر می آورد.
جامعه تردید دارد
جالب است که اولین اما و اگر در مورد رئیس جمهور شدن کلچدار اوغلو از جانب معاون شریک او مطرح شد. ابراهیم خلیل اورال معاون رهبر حزب خوب، در مورد رئیس جمهور شدن کلیچدار اوغلو، سخنانی بر زبان آورد که توجه همه رسانه ها و محافل سیاسی آنکارا و استانبول را به سوی خود جلب کرد.
ابراهیم خلیل اورال، معاون خانم مرال آکشنر رهبر حزب خوب است و همه می دانند که آکشنر به عنوان شریک قدرتمند کلیچدار اوغلو در ائتلاف ملت، نقش مهم و بی بدیلی در تعیین رئیس جمهور آینده ترکیه خواهد داشت.
معاون آکشنر در برنامه تلویزیونی میز آنکارا، مهمان فاتح آتیک روزنامه نگار مشهور بود و در مورد نامزدی ریاست جمهوری کمال کلیچدار اوغلو گفت: «من همه مؤمنان و فرقه های دین اسلام را برابر می بینم. زیرا دین من از من می خواهد که چنین رفتاری داشته باشم. علوی ها برادران ما هستند هزار سال است که با علویان و کردها در این سرزمین ها زندگی می کنیم، علویان برادر ما هستند، علوی بودن کلیچدار اوغلو برای من مانعی ندارد، چون آنها را می شناسم، اصولشان را می دانم. اما مگر هدف سیاست، پیروزی و کسب رای نیست؟ ما در یک جامعه مسلمان غالبا سنّی زندگی می کنیم. از نظر جامعه ترکیه، یعنی از نظر قشر مسلمان، که می‌توانیم آنها را سنی بنامیم، نامزدی یک علوی، یک مشکل است. اگر 65 درصد تا 70 درصد ترکیه را دارای مشخصات محافظه‌کارانه دین داران بدانیم، نامزد مشترک آنان لاجرم سنی خواهد بود. رؤسای کل ما در ائتلاف 6 حزب، کاندیدایی مناسب برای این مشخصات انتخاب می کنند و او را در معرض انتخاب ملت ترکیه قرار می دهند، من در این شکی ندارم.»
ذکر این نکته نیز ضروری است که کلیچدار اوغلو، هیچگاه یک علوی دوآتشه نبوده که درباره علویت و مطالبات علویان، حرفی بزند. اما در هر حال، در صورت نامزد شدن، آماج حملات گسترده ماشین تبلیغاتی عظیمی قرار خواهد رفت که توسط اردوغان و باغچلی، هدایت می شود.
