اصولا وفور منابع طبیعی در هر کشوری، موهبت بوده و درآمد ناشی از استفاده آنها حائز اهمیت است، درحالی که در کشور ما ایران نیز نفت خام به عنوان منابع طبیعی استراتژیک محسوب می شود، این موهبت الهی عکس عمل کرده و مانند آفت و بلا باعث به چالش کشیده شدن اقتصاد کشور شده است. در حقیقت موضوعی که باعث اثر تخریبی میشود؛ فروش نفت خام نیست بلکه نحوه و چگونگی استفاده از درآمدهای ارزی حاصل از فروش و صادرات است.
واردات بی رویه و صادرات وابسته به نفت، اکنون مهم ترین چالش اقتصاد کشور ایران است . در واقع این دو مشکل فوق، برخلاف تفاوت های ظاهری، یکی بوده و هر دو با هم نشانه هایی از نبود سلامت در اقتصاد کشور را یادآوری میکنند .
حال سوال این است: چرا اقتصاد ایران چنین است و چه عواملی باعث میشوند که برخلاف تلاش مسئولان، نتوانیم از این چرخه معیوب اقتصادی رهایی یابیم ؟
پاسخ: در کشور ایران کل نظام اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی به میزان و چگونگی تخصیص هزینه های دولت وابسته است. بالغ بر 45% بودجه عمومی دولت، مختص هزینه های جاری است که از طریق درآمدهای نفتی تامین میشود. بنابراین کاملا روشن است که اقتصاد ایران متکی به نفت بوده و این موضوع موجب ایجاد یک سیستم کاملا رخوت زده و بی تحرک میگردد که تنها به پول نفت دلخوش است .
اما نمونه راهکارهایی که برای رهایی اقتصاد از منابع نفتی و قطع وابستگی بودجه به نفت وجود دارند عبارتند از :
- لزوم جداسازی درآمد نفت از حساب بودجه و التزام به هزینه کرد آن فقط در جهت سرمایه گذاری مولد
- پرهیز از واردات بی رویه و بازگشت به سیاست تولید داخل ( خودکفایی _ حداقل در محصولات اساسی و راهبردی )
- ارتقای بنیان های تولید و کمک به تغییرات استراتژی تولید از نفتی به تولید تجاری و دانش پایه ، بخصوص در بخش کشاورزی
- سرمایه گذاری بر روی نیروی انسانی متخصص ، متعهد و عملگرا و حمایت مستمر از پژوهش های کاربردی
- تعهد به اجرای سیاست های راهبردی و گزاره های برنامه های مصوب در افق چشم انداز و برنامه های میان مدت
- استقلال بانک مرکزی و کنترل نقدینگی
- هماهنگی کامل بین سیاستگذاران کشور و مدیران اقتصادی
با درنظر گرفتن اقتصاد مقاومتی به عنوان مدل متناسب با اقتصاد ایران، نمیتوان راهکار سرمایه گذاری در بورسهای بین المللی را راهکار کاهش وابستگی اقتصاد به نفت خام برشمرد؛ بلکه باید از نفت به عنوان ابزاری در جهت وابسته سازی کشورهای منطقه و کشورهای همسو و تعریف همکاری های اقتصادی در پروژه های پربازده و بااولویت در کشورهای هدف بهره برد و با تمرکز بر منابع نفتی مشترک و توسعه صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی از هدر رفت بخش عظیمی از سرمایه‌های کشور جلوگیری نمود.
