«در حالیکه آمریکا تلاش میکند تا به یک قدرت در حوزه “سلاحهای فراصوت” تبدیل شود، روسیه در سال ۲۰۱۹ نخستین یگانِ از موشکهای فراصوت خود را عملیاتی کرد. اضافه بر این، روسیه نخستین کشوری است که فرآیند آزمایشِ موشکهای کروزِ فراصوت را نیز تکمیل کرده است. نام این موشکهای روسی، زیرکُن/Zircon است».
در گزارشی به اوج گیری فناوری سلاحهای فراصوت در جهان و رقابتهای فزاینده کشورهای پیشرفته جهت دستیابی به فناروی مذکور پرداخته و به طور خاص به این مساله اشاره کرده که در آینده، عرصه سلاحهای فراصوت به یک حوزه اساسی از رقابت و تشن میان کشورهای مختلف جهان تبدیل خواهد شد و عملا جهان شاهد رقابتهای گسترده در این زمینه خواهد بود. مسالهای که میتواند تا حد زیادی صلح و ثبات جهانی را به مخاطره بیفکند.
پایگاه خبری مدرن دیپلماسی در این رابطه مینویسد: «همزمان با اوج گیری رقابتها در حوزه فناوریهای جدید میان کشورهای پیشرفته، رقابت تسلیحاتی نیز میان آنها تشدید شده و کسبِ فناوریهایی نظیر دستیابی به “سلاحهای فراصوت” به اولویتی اساسی برای بازیگران اصلی و مهم جهانی تبدیل شده است. در شرایطی که رقایت میان ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین در حوزه سلاحهای فراصوت به شدت افزایش مییابد، روسیه به عنوانِ رهبر و کشوری پیشرو در عرصه فناوری سلاحهای فراصوت اعلام کرده که دومین یگان از موشکهای بالستیکِ قاره پیمای خود را تا سال ۲۰۲۳ مستقر و عملیاتی خواهد کرد (این یگانهای موشکی مجهز به فناوریِ Avangard hypersonic glide vehicle هستند که موجب میشود موشک فراصوت، در حال حرکت، مدام مسیر و ارتفاع خود را تغییر دهد و هیچ سپر موشکی قادر به نابودی آن نباشد).
از سوی دیگر، در حالیکه آمریکا به شدت روسیه را جهت کسب فناوری پیشرفته موشکهای فراصوت تعقیب میکند، هنوز باید با چالشها و ضعفهای زیادی در این مسیر مقابله کند. واشنگتن در شرایط کنونی در حال ساختِ تاسیسات مرتبط با آزمایش موشکهای فراصوت در خاک خود است. در ماه مارس سال ۲۰۲۰، آمریکا پس از چندین نوبت تلاش، یک مورد آزمایش موفقیت آمیز سلاحهای فراصوت را انجام داد. علیرغم وضعیت نامساعد اقتصادی آمریکا بدلیل آسیببهای جدی که بحران شیوع ویروس کرونا به این کشور وارد کرده، آمریکا هزینههای قابل توجهی را در حوزه تحقیق و توسعه تسلیحات فراصوت انجام میدهد و رئیس جمهور بایدن نیز از کنگره آمریکا درخواست کرده تا ۲۰ درصد بر میزان بودجه این کشور در بحث تسلیحات فراصوت بیفزاید.
در حالیکه آمریکا تلاش میکند تا به یک قدرت در حوزه سلاحهای فراصوت تبدیل شود، روسیه در سال ۲۰۱۹ نخستین یگانِ از موشکهای فراصوت خود را عملیاتی کرد. اضافه بر این، روسیه نخستین کشوری است که فرآیند آزمایشِ موشکهای کروزِ فراصوت را نیز تکمیل کرده است. نام این موشکهای روسی، “زیرکُن/Zircon “است.
اگر به تاریخ مراجعه کنیم، پروژه موشکهای فراصوت آمریکا با نامِ X-۲۰ Dyna-soar در اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شد با این حال خیلی زود متوقف شد. پس از اینکه این پروژه بار دیگر به دلیل شکستهای متعدد در آزمایش فناوری فراصوت در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ مختومه اعلام شد، واشنگتن تحقیق و توسعه در این رابطه را پس از آزمایشهای چین در این حوزه در سال ۲۰۱۷، از سرگرفت. از سوی دیگر، تحولات مرتبط با موشکهای فراصوت روسی نیز در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی آغاز شد و اکنون این تحقیقات کاملا وارد مرحله عملیاتی شده اند.
در عین حال، گزارشهای مختلفی دال بر این مساله وجود دارند که چین به طور موفقیت آمیز موشکهای فراصوت خود با نام DF-ZF HGV را در سال ۲۰۱۷ آزمایش کرده است. بر اساس آنچه یک کارشناس حوزه موشکهای فراصوت اعلام کرده، خواه آمریکا این مساله را بپذیرد و اعتراف کند یا نه، روسیه و چین در حوزه تسلیحات فراصوت در موقعیت بهتری نسبت به آن قرار دارند و عملا توازن راهبردی را در این حوزه به سمت خود تغییر داده اند و اکنون وزن آنها در این عرصه به نسبتِ آمریکا، سنگینتر است.
در منطقه جنوب آسیا، هندوستان تبدیل به چهارمین کشوری شده که به طور موفقیت آمیز توانسته فناوری موشکهای فراصوت را به آزمایش بگذارد. موفقیت روسیه در حوزه موشک فراصوتِ “زیرکُن”، برای هند نیز خبری خوش تلقی میشود، زیرا تسلیحات فراصوت هند با نامِ BrahMos-II عملا اقتباسی از تسلیحات فراصوت روسیِ زیرکُن است. اگر ما تلاشهای هند جهت تبدیل شدن به یک قدرت برتر در حوزه سلاحهای فراصوت را دنبال کنیم، متوجه خواهیم شد که این تلاشها بیش از همه معطوف به این مساله هستند که دولت هند سعی دارد از این طریق برای خود اعتبار و آبروی بین المللی کسب کند تا اینکه بخواهد با دولتهای دشمن نظیر پاکستان که از فناوری موشکهای فراصوت برخوردار نیستند، مقابله کند.
باید توجه داشت که موشکهای فراصوت وقتی در چهارچوبِ رقابتها و تنشهای روسیه، چین و آمریکا مطرح میشوند، به دلیل فاصله نسبتا زیاد آنها از یکدیگر، از اهمیت راهبردی برخوردار هستند با این حال وقتی صحبت از تسلیحات فراصوت در چهارچوبِ رقابتهای کشورهایی نظیر هند و پاکستان میشود، این تسلیحات چندان از اهمیت برخوردار نیستند دلیل این مساله نیز نزدیکی این دسته از کشورها به یکدیگر است که از اهمیت راهبردیِ سلاحهای فراصوت تا حد زیادی میکاهد.
از منظرِ دولت هند، پاکستان نیز در تلاش است تا برنامه تسلیحات فراصوت خود را داشته باشد. بر اساس آنچه “ظفر محمود عباسی” از ژنرالهای سابق نیروی دریایی پاکستان میگوید، “نیروی دریایی این کشور به دلیل تهدید فزاینده از جانب هندوستان، توسعه سلاحهای مافوق صوت بومی خود با نامِ P۲۸۲ را در دستورکار قرار داده است”. اینکه آیا پاکستان میتواند یکچنین برنامه تسلیحاتی را به پیش برد یا خیر موضوعی است که جایِ بحث خود را دارد با این حال، دستیابی به یکچنین فناوری به این کشور اجازه خواهد داد تا در برابر هرگونه اقدام نظامی هند علیه خود، پاسخی متقابل و قابل توجه را به دهلی نو بدهد.
از چشم اندازی کلی، با توجه به اینکه هیچ تمایل و اراده سیاسی برای اعمال برخی محدودیتها و قواعد بر حوزه فنارویهای نوظهور نظیر سلاحهای فراصوت وجود ندارد، در این رابطه نگرانی و هراس زیادی نیز مبنی بر اشاعه تسلیحات مذکور وجود دارد. برای مثال، هند توانسته فناوری موشکهای فراصوت خود را با کمکهای روسیه گسترش دهد. دیگر کشورهای برجسته در این حوزه نیز عملا در حال همکاری با متحدان خود جهت توسعه سلاحهای فراصوت هستند. امری که عملا میتواند صلح و ثبات جهانی را تا حد زیادی به مخاطره بیفکند و چالشهایی اساسی را در این زمینه ایجاد کند.
