خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، جمعه شب به نقل از منابع آگاه، از برگزاری گفت وگوهای میان ایران و عربستان سعودی در فضایی مثبت در بغداد خبر داد. یک منبع آگاه دیپلماتیک تأکید کرد که دور پنجم گفت وگوهای میان عربستان سعودی و ایران پنجشنبه در بغداد با حضور نماینده‌ای از سوی دولت عراق برگزار شد.
این منبع با بیان اینکه فضای حاکم بر این مذاکرات مثبت بوده است، گفت که ۲ هیات روی بیشتر موضوعات منطقه و همچنین پرونده روابط دوجانبه و امنیت منطقه خلیج فارس صحبت کردند.
مسئولین عالی عراق و سلطنت عمان نقش موثری در شکل‌گیری جلسات مشترک میان نمایندگان تهران و ریاض داشته‌اند.
مقامات ارشد دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران و رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان به عنوان نمایندگان تام‌الاختیار دو کشور در جلسات شرکت کرده‌اند.
هرچند هنوز اخبار رسمی در مورد محتوای آخرین دور گفت‌وگوها و توافقات احتمالی منتشر نشده، اطلاعات رسیده حاکی است که فضای مثبت نشست اخیر، امیدواری‌ها برای گام نهادن دو کشور در مسیر ازسرگیری روابط را افزایش داده است.
با توجه به شکل‌گیری فضای مفاهمه و گفت‌وگوهای سازنده میان نمایندگان دو کشور، پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک، زمینه برگزاری جلسه مشترک میان وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی فراهم شود.
نکته مهم آنکه برای نخستین بار تصویری از مذاکره کنندگان دو کشور منتشر شده که در نوع خود جالب توجه بوده و برخی ناظران این را نشان مثبتی برای مذاکرات میان دو کشور می دانند.
در همین رابطه، تابناک در گفت‌وگو با «حسن هانی زاده» کارشناس مسائل جهان عرب به ارزیابی مذاکرات میان ایران و عربستان و مشخصا دور پنجم مذاکرات پرداخته است.
متن کامل گفت‌وگو با حسن هانی زاده را در ادامه می خوانید.
پنجمین دور مذاکرات نمایندگان ایران و عربستان در حالی در بغداد برگزار شد که سیاست‌های کلان منطقه‌ای ریاض در رابطه با منطقه و ایران همچنان مبهم است و این امر دست‌یابی به یک توافق جامع بین دو کشور را با مشکل مواجه می‌سازد.
این مذاکرات از اردیبهشت ماه سال گذشته با میانجی‌گری دولت عراق و تحت اشراف دولت مصطفی الکاظمی نخست وزیر این کشور در بغداد آغاز شد و به رغم وجود شکاف عمیق در دیدگاه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تهران و ریاض با پیشرفت‌هایی همراه بوده است.
دخالت تخریبی عربستان در مسائل داخلی عراق، سوریه، لبنان، بهره گیری ریاض از ادبیات تهاجمی علیه محور مقاومت، جریان‌سازی شدید رسانه‌های سعودی علیه مذهب تشیع، تشویق برخی رژیم‌های عربی برای عادی‌سازی رابطه با رژیم صهیونیستی از سوی عربستان، موضوع هسته‌ای و توان دفاعی ایران و در نهایت جنگ ظالمانه عربستان علیه مردم یمن در مدار بحث نمایندگان دو کشور در بغداد قرار داشت.
اساسا سیاست خارجی عربستان سعودی از هفت دهه گذشته تا کنون بر اساس استراتژی “الحرباء” که ترسیم کننده آن ملک عبدالعزیز آل سعود پادشاه اسبق عربستان بود، استوار است.
الحرباء “آفتاب‌پرست” یک خزنده تهاجمی صحرایی است که هنگام احساس خطر سریع با محیط پیرامونی خود هم‌رنگ می‌شود تا در فرصت مناسب به طعمه خود حمله کند. ملک عبدالعزیز آل‌سعود که از او به عنوان بنیان‌گذار عربستان نوین نام برده می‌شود، فرزندان خود را به اتخاذ تاکتیک “الحرباء” در هنگام احساس خطر تشویق می‌کرد.
عربستان سعودی در چهار دهه گذشته جز در چند دوره کوتاه زمانی، هرگز صادقانه و جدی برای برقراری رابطه متوازن و معتدلانه با ایران گام برنداشته و با استفاده از توان مالی و رسانه‌ای خود، جریان سازی‌های شدیدی را علیه ایران و هم‌پیمانان ایران انجام داده است.
در سال ۱۹۸۱ یک سال پس از آغاز جنگ تحمیلی صدام علیه جمهوری اسلامی، عربستان سعودی برای هماهنگی سیاست‌های ۶ کشور عرب جنوب خلیج فارس، شورای همکاری خلیج فارس را در تقابل با ایران تشکیل داد.
شش کشور عربی یعنی عربستان، کویت، امارات، قطر، بحرین و پادشاهی عمان در هشت سال جنگ تحمیلی ۱۸۰ میلیارد دلار کمک مالی و لجستیکی در اختیار رژیم صدام قرار دادند.
اما پس از جنگ تحمیلی عراق، جمهوری اسلامی ایران بر اساس مقوله مشهور اسلامی “عفی الله عما سلف” (خداوند قلم عفو بر گذشته‌ها می‌کشد) تلاش کرد تا سیاست جدیدی مبتنی بر منافع مشترک با کشورهای حوزه خلیج فارس در پیش بگیرد.
اما به مرور زمان، عربستان همچنان سیاست ” الحرباء” را در برابر ایران اتخاذ کرد و هرگاه در داخل و یا در خارج با یک خطر جدی مواجه شده، به سمت ایران متمایل می‌شود.
اوج سیاست‌های تهاجمی عربستان علیه ایران در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق امریکا ” ۲۰۱۶- ۲۰۲۰ ” بود که ریاض تلاش کرد تا ایران را از تاثیر‌گذاری در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی خارج کند.
در طول این مدت عربستان برای کشاندن پای رژیم صهیونیستی به ساحل جنوبی خلیج فارس و استفاده از ظرفیت این رژیم برای تضعیف نفوذ ایران، با دادن مشوق‌هایی به برخی کشورهای عرب مانند سودان، مغرب، بحرین و امارات این کشورها را به برقراری رابطه با اسرائیل تشویق کرد.
با پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به دلیل نگاه منفی دموکرات‌های امریکا نسبت به حاکمیت محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، این کشور به شدت احساس خطر کرد.
پرونده حقوق بشری، پرونده حادثه ۱۱ سپتامبر، جنگ یمن، قتل دردناک جمال خاشقجی روزنامه‌نگار برجسته سعودی- امریکایی بخشی از اختلافات تیم بایدن با محمد بن سلمان تلقی می‌شود.
از این روی، عربستان از اردیبهشت ماه سال گذشته از کانال دولت عراق سیگنال‌هایی برای حل اختلافات خود با ایران ارسال کرد و ایران که همواره برای کاهش نفوذ بازیگران خارجی در منطقه دست دوستی خود را به سوی همسایگان خود دراز کرده از مذاکره با عربستان استقبال نمود.
در یک سال اخیر، پنج دور مذاکره میان ایران و عربستان در بغداد انجام شد که مهم‌ترین محور این مذاکرات جنگ ظالمانه عربستان علیه یمن بود که اعتقاد ایران این است: این جنگ نتیجه‌ای برای طرفین نخواهد داشت.
عربستان که در هفت سال جنگ علیه مردم مظلوم یمن بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار هزینه کرده و متحمل خسارات سنگینی شده بود، ناگهانی و یک‌جانبه اعلام آتش‌بس کرد که با استقبال ایران مواجه شد.
اکنون برای نخستین‌بار پس از پنج دور مذاکره، نمایندگان ایران و عربستان در کنار نخست‌وزیر عراق عکس یادگاری گرفتند که این نشانه مثبتی از دست‌یابی طرفین به یک توافق نسبی و حل اختلافات ریشه‌ای بین ریاض و تهران، تلقی می‌شود.
اما آيا عربستان حقیقتا درصدد حل ریشه‌ای و صادقانه اختلافات خود با جمهوری اسلامی ایران بر‌آمده یا به دلیل احساس خطر از تیم جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا به‌طور تاکتیکی وارد مذاکره با ایران شده است؟
رسانه‌های سعودی اخیرا برای نخستین‌بار در تاریخ این کشور یک فیلم طنز و تمسخرآمیز علیه جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا پخش کردند که پخش این فیلم طنز کوتاه از وجود اختلاف جدی بین ریاض و واشنگتن حکایت دارد.
هرچند گفته می‌شود، پنجمین دور مذاکرات ایران و عربستان در بغداد با پیشرفت‌هایی همراه بوده، باید دید آيا عربستان برای حل مشکلات خود با ایران گام‌هایی محکم و عملی برخواهد داشت یا همچنان از سیاست “الحرباء” برای گذر از این مرحله دشوار استفاده خواهد کرد؟
طبیعی است که هرچه فشار کاخ سفید بر ریاض بیشتر شود، عربستان برای ایجاد یک حاشیه امن منطقه‌ای به سمت حل اختلافات خود با ایران متمایل می‌شود.
اما تجربه ثابت کرده که سیاست عربستان تابعی از اراده کاخ سفید است و انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا در چرخش سیاسی مقامات سعودی کاملا موثر است.
