راهکارهای کاهش شکاف مالیاتی یا ادبیات مقابل آن یعنی افزایش تمکین مودیان مالیاتی، متنوع است. اما توجه به ساختار عمده دلایل شکاف مالیاتی نشان می‌دهد، تقویت زیرساخت اطلاعاتی نظام مالیاتی راهکار بسیار موثری در کاهش شکاف مالیاتی است.
نسخه واحد برای کاهش شکاف مالیاتی در همه کشورها وجود ندارد
به نقل از مسیر اقتصادی، راژکوفسکی (۲۰۱۸) در مقاله‌ای تحت عنوان «شکاف مالیاتی در اقتصاد جهانی» ضمن برآورد (تخمین) میزان شکاف مالیاتی در کشورها، مبتنی بر مطالعات و تجربیات جهانی، راهکارهایی را به منظور کاهش شکاف مالیاتی پیشنهاد می‌کند. بر اساس این گزارش، سازمان امور مالیاتی با هدف محدود کردن فرار مالیاتی و بستن شکاف مالیاتی، باید چند وجهی عمل کرده و متناسب با واقعیت خاص کشور، سطح توسعه اقتصادی و تمدنی و تنوع رفتارهای مالیات دهندگان راهکار ارائه داده و اجرا کند. زیرا که هیچ نسخه واحد و جهانی از راه‌حل‌ها وجود ندارد.
باید ترکیبی بهینه از روش‌ها، اقدامات و ابزارهای سخت (سرکوبگر) و نرم (اعتمادسازی، ارائه اطلاعات و اجرای کمپین‌های آموزشی) ارائه داد. از جمله اقدامات لازم، ساده‌سازی تبادل اطلاعات بین سازمان‌ها، افزایش تعداد ممیزی‌ها و کنترل‌های مالیاتی و بهبود کیفیت و اثربخشی آنها، افزایش بازدارندگی در برابر تخلفات مالیاتی و انتشار خبر محکومیت‌های دادگاه برای تخلفات مالیاتی است. سازمان امور مالیاتی همچنین می‌تواند از طریق ارائه اطلاعات به مؤدی مالیاتی، گسترش دامنه خدمات ارائه شده به شهروندان یا تسهیل و افزایش رضایت در فرایند مالیات‌ستانی، اثربخشی فعالیت خود را افزایش دهد. [۱]
اشراف کامل اطلاعاتی نظام مالیاتی دلیل موفقیت کشورهای توسعه‌یافته در مالیات
نظام اطلاعاتی ناکارآمد یکی از عوامل موثر بر شکاف مالیاتی است. در این ارتباط در کشورهای توسعه‌یافته به علت دسترسی دستگاه مالیات‌ستان به اطلاعات درآمدی و معاملاتی افراد حقیقی و حقوقی از جمله اشخاص ثالث، میزان فرار مالیاتی بسیار اندک است. ولی در کشورهای درحال توسعه، ضعف و عدم همکاری مناسب سیستم بانکی و عدم ثبت دقیق معاملات و انتقالات موجب شده است مسئولان مربوطه نتوانند اطلاعات دقیقی از درآمد و ثروت افراد به‌دست آورند. شایان ذکر است، الزام ارائه اطلاعات اشخاص ثالث و استفاده کارآمد از این ابزار در کشورهای توسعه‌یافته‌ای همچون کشورهای حوزه اسکاندیناوی (سوئد، نروژ و دانمارک) باعث شده تا فرار مالیاتی در این کشورها در مقایسه با سایر کشورها در سطح پائین‌تری قرار گیرد.[۲]
در کشورهای دارای نظام مالیاتی پیشرفته، راهکار بنیادین جهت اشراف کامل اطلاعاتی نظام مذکور، قرار گرفتن اطلاعات اقتصادی افراد جامعه در اختیار دستگاه مالیات‌ستان از طریق اطلاعات ارسالی اشخاص ثالث همچون نظام بانکی، بیمه‌ای و سایر دستگاهها و نهادهای دارنده اطلاعات مذکور است.
صرف آگاهی مودیان از قدرت اطلاعاتی سازمان مالیاتی، تمکین را افزایش می‌دهد
بررسی مقالات مختلف و نظرات کارشناسان متعدد داخلی و خارجی نشان می‌دهد که دسترسی به اطلاعات می‌تواند فرار مالیاتی را به شدت کاهش دهد. در همین راستا در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۰ در آمریکا با عنوان «شکاف اطلاعاتی را کاهش دهید تا شکاف مالیاتی کاهش یابد» بیان شده است که اطلاعات نامتقارن زمینه ساز بسیاری از مشکلات دولت در اجرای قوانین است.
هر چه سازمان مالیاتی اطلاعات بیشتری در مورد مودیان داشته باشد، اجرای قانون راحتتر است. نتایج نشان می‌دهد که تمکین داوطلبانه بسیار موثرتر از اجبار در این کار است، موضوع بسیار مهم این است که مودیان آگاه باشند که اداره مالیاتی همه اطلاعات مربوط به آنها را دارد.[۳]
افزایش شفافیت تراکنش‌ها و امکان گزارش‌گیری اطلاعات راه کاهش شکاف مالیاتی
یکی دیگر از روش‌هایی که برای کاهش شکاف مالیاتی و افزایش تمکین مالیاتی داوطلبانه موثر است و در راستای تقویت نظام اطلاعاتی مالیاتی است، افزایش شفافیت تراکنش‌ها است. مطالعات اداره درآمد داخلی آمریکا نشان می‌دهد درآمدی که مشمول گزارش شخص ثالث نمی‌شود بیشترین سهم را در درآمد افراد ثروتمند دارد. مطالعات این اداره نشان می‌دهد که بین تمکین مالیاتی و گزارش اطلاعات توسط شخص ثالث همبستگی بسیار بالایی وجود دارد.
بر اساس این گزارش افرادی که حقوق و دستمزدشان مشمول مالیات به صورت کسر در منبع می‌شود بیش از ۹۹ درصد از درآمد خود را گزارش کرده‌اند؛ اما در مقابل افراد خویش‌فرما (خوداشتغال) تنها ۶۸ درصد از درآمدشان را اظهار کرده‌اند. این آمار جایی نگران‌کننده می‌شود که افراد خویش‌فرما که بیشتر مشاغل خود را به صورت نقدی اداره می‌کنند تنها ۱۹ درصد از درآمد خود را گزارش می‌دهند. برای کاهش شکاف مالیاتی مجموعه‌ای از اقدامات لازم است؛ ساده سازی قوانین و افزایش شفافیت از طریق گزارش شخص ثالث عوامل مهمی در دستیابی به این امر است.
