صداهای مخالف با مذاکره با دولت آمریکا، دیگر صرفا تقسیم نقش یا بازی سیاسی نظام ایران و جناح حاکمیت برای بستن راه گروه رقیب که این مذاکره را رهبری می کند یا سخنان برآمده از باورهای ایدئولوژیک مبتنی بر دشمنی با واشنگتن نیست که معتقدان به آن فکر می کنند اگر خللی در این باورها ایجاد شود، این ساختار ایدئولوژیک فروخواهد ریخت و آنها در برابر ضرورت حرکت به سمت سازش علنی با آمریکا، قرار خواهند گرفت.
سعید جلیلی، دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و مذاکره کننده ارشد ایران از کسانی است که به موضوع مذاکره با آمریکا نگاهی ایدئولوژیک دارد به همین علت با ارسال گزارشی 200 صفحه ای برای رهبر ایران، با مذاکره با آمریکا و احیای برجام مخالفت کرد. اما حسین شریعتمداری سردبیر کیهان که ارگان نظام و نزدیک به دفتر رهبر ایران است، به اصل گفت وگو برای احیای برجام اعتراض نداشت بلکه به نرمش در موضع ایدئولوژیک در برابر شیطان بزرگ و ریختن قبح سخن گفتن از امکان گفت وگوی مستقیم با واشنگتن اعتراض داشت که ممکن است نظام را وارد چرخه ای از امتیاز دادن ها کند که با محدود کردن برنامه هسته ای آغاز می شود.
سعید جلیلی تنها نامزد ریاست جمهوری بود که در ایران تصمیم گرفته شد در دولت ابراهیم رئیسی به او پستی ندهند و این تصمیم نیز ریشه در نگرانی نظام از امکان برهم زدن مذاکرات و گفت وگوهای سری با آمریکا توسط جلیلی بود. اما نظام ایران می تواند هر گونه تنش آفرینی شریعتمداری را با تاکید بر اولویت داشتن منافع ملی و منافع دینی که دستاویزی برای دور زدن ایدئولوژی است، کنترل کند. در عین حال نقش شریعتمداری به عنوان سخنگوی نظام موجب می شود نظام ایران از موضع او به عنوان بهانه ای برای کنار کشیدن از مذاکرات در صورتی که هزینه اش سنگین تر از محاسبات اولیه باشد، بهره برداری کند.
تعلیق دور هشتم مذاکرات وین و بازگشت نمایندگان کشورهای شرکت کننده به پایتخت ها برای تصمیم گیری های سیاسی، همه محافل سیاسی بین المللی را در انتظار شنیدن موضع نهایی مقامات ایرانی قرار داده است که می تواند توافق را از سطح فنی و اقتصادی که شامل تحریم ها و لغو آنها می شود، به سطح سیاسی ارتقاء دهد که مبنایی برای گفت وگوی مستقیم بین ایران و آمریکا خواهد بود.
تاکید تهران بر این که مذاکرات وین با اجماع ملی صورت می گیرد و پافشاری بر نتیجه دادن این مذاکرات، پیامی به طرف های داخلی است مبنی بر این که نظام به هیچ کس اجازه تخریب این روند را در این شرایط حساس نخواهد داد. نظام ایران همچنین از این طریق تلاش دارد به کشورهای منطقه درباره امکان دستیابی به تفاهم و سازش و کاهش تنش و آغاز دوره ای از همکاری دوجانبه در زمینه های اقتصادی و سیاسی و امنیتی و بین المللی که موجب خروج ایران از انزوا و تقویت شراکت با این کشورها در غرب آسیا و خاورمیانه می شود، اطمینان خاطر بدهد.
تا کنون ایران شاهد این میزان سخنان علنی درباره ضرورت گفت وگوی مستقیم با آمریکا نبوده است. این سخنان قبلا از زبان اصلاح طلبان و میانه روها شنیده می شد و بهانه ای برای سرکوب آنان بود ولی اکنون نیروهای وابسته به نظام و جریان محافظ کار که نفوذ به مراتب بیشتری دارند، به این روند پیوسته اند. نهادی مثل سپاه پاسداران انقلاب که به عنوان دشمن شماره یک واشنگتن شناخته می شد اکنون به نگهبان تلاش های تیم مذاکره کننده تبدیل شده است و دستاوردهای میدان را در خدمت دیپلماسی قرار می دهد تا از آن به عنوان برگه ای در مذاکرات استفاده شود.
نویسنده: حسن فحص
