در حالی که اروپا مدعی مقابله با گسترش تسلیحات هسته‌ای است، تحولات جدید نشان می‌دهد که این قاره به دنبال ایجاد یک بازدارندگی مستقل است. سیاست‌های جدید فرانسه و پیشنهادات مطرح‌شده در نشست لندن، نگرانی‌هایی جدی درباره رقابت هسته‌ای و بی‌ثباتی امنیتی ایجاد کرده است.
اختلافات میان آمریکا و اوکراین در کاخ سفید بار دیگر فضای امنیتی اروپا را ملتهب کرده و نشست اخیر کشورهای اروپایی و اعضای ناتو در لندن، بر تشدید کمک‌های نظامی به کی‌یف تأکید داشت. در این میان، نگرانی از وضعیت نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا نیز به عنوان یک تهدید بالقوه مطرح شده است. هشدارها درباره احتمال تکرار فاجعه‌ای مانند چرنوبیل، سایه‌ای از بیم و ابهام بر این تحولات افکنده است.
در همین حال، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، ایده تشکیل یک سیستم بازدارندگی هسته‌ای اروپایی را مطرح کرده و پیشنهاد گفت‌وگو با کشورهای فاقد تسلیحات هسته‌ای را داده است. پیشنهاد او در شرایطی ارائه می‌شود که سنت دیرینه اروپا وابستگی به چتر هسته‌ای آمریکا بوده است. این تغییر رویکرد نشان‌دهنده یک تحول اساسی در سیاست دفاعی اروپا است، اما در عین حال، می‌تواند رقابت‌های هسته‌ای جدیدی را در قاره سبز به وجود آورد.
دوگانگی در رویکرد هسته‌ای اروپا
کشورهای اروپایی همواره ادعای تعهد به امنیت هسته‌ای جهانی را مطرح کرده‌اند، اما اکنون در مسیر ایجاد یک بازدارندگی هسته‌ای مستقل حرکت می‌کنند. این رفتار متناقض، پرسش‌هایی اساسی را برمی‌انگیزد: چگونه اروپا از یک سو، فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز برخی کشورها را محدود می‌کند، اما از سوی دیگر، برای توسعه یک چتر هسته‌ای تلاش می‌کند؟ این رفتارها، استانداردهای دوگانه‌ای را در مدیریت امنیت بین‌المللی نشان می‌دهد که مشروعیت استدلال‌های غرب درباره کنترل تسلیحات هسته‌ای را زیر سؤال می‌برد.
در حالی که اروپا و آمریکا همواره به برنامه هسته‌ای ایران با دیده تردید نگریسته و حتی تحریم‌های گسترده‌ای را به بهانه آن اعمال کرده‌اند، اکنون خود به دنبال گسترش نقش تسلیحات هسته‌ای در معادلات امنیتی‌شان هستند. اگر تسلیحات هسته‌ای عامل بازدارندگی است، چرا این حق فقط برای کشورهای غربی محفوظ است؟ و اگر تهدیدی برای جهان محسوب می‌شود، چرا اقدامی برای خلع سلاح هسته‌ای واقعی انجام نمی‌دهند؟
نقش آژانس و سکوت معنادار گروسی
در چنین شرایطی، سکوت رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در برابر این تحولات سؤال‌برانگیز است. گروسی که همواره درباره برنامه هسته‌ای ایران موضع‌گیری کرده و بر اجرای سخت‌گیرانه تعهدات از سوی تهران تأکید داشته، در برابر تشدید تنش‌های هسته‌ای اروپا سکوت اختیار کرده است. اگر مأموریت آژانس تأمین امنیت هسته‌ای جهان است، چرا در برابر طرح‌های جدید فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی موضع‌گیری نمی‌کند؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وظیفه دارد که نه تنها از استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت کند، بلکه با گسترش تسلیحات هسته‌ای نیز مقابله نماید. با این حال، عدم واکنش آژانس به این تحولات، نشان از یکجانبه‌گرایی در عملکرد آن دارد. این امر نه‌تنها مشروعیت این نهاد را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رقابت‌های هسته‌ای جدیدی شود که امنیت جهانی را به خطر می‌اندازد.
دوراهی امنیت هسته‌ای اروپا
تحولات اخیر نشان می‌دهد که اروپا در مسیر بازتعریف سیاست‌های دفاعی خود قرار دارد. از یک سو، نگرانی از عدم اتکای کامل به آمریکا، رهبران اروپایی را به سمت راهکارهای مستقل سوق داده است. از سوی دیگر، توسعه بازدارندگی هسته‌ای در اروپا، می‌تواند تنش‌های جدیدی را در سطح بین‌المللی ایجاد کند.
در این میان، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با رویکرد دوگانه خود، نه‌تنها به اعتبار خود ضربه می‌زند، بلکه موجب تقویت این تصور می‌شود که سیاست‌های هسته‌ای جهان، بیش از آنکه مبتنی بر امنیت جمعی باشد، بر پایه منافع قدرت‌های بزرگ شکل گرفته است. در چنین فضایی، آینده امنیت هسته‌ای جهان، بیش از همیشه، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
