چین، در مقام بزرگ‌ترین وارد کنندۀ نفت خلیج فارس، خواهان ثبات در این منطقه است. برای رسیدن به این مهم، نخستین حرکت بزرگ چین در دیپلماسی خاورمیانه در دسامبر 2022 انجام شد، هنگامی که با صدور بیانیۀ مشترکی با کشورهای سنی خلیج فارس نقش مخرب ایران را در این منطقه سرزنش کرد. اما وقتی در مارس 2023، پکن میانجی از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان شد، این کشور ثابت کرد که نقش مهمی در این منطقه به دست آورده است.
پیش از این هشدار داده شده بود که پیمان چینی در خاورمیانه ممکن است جایگزین نقش مسلط آمریکا در این منطقه شود. چین، در مقام بزرگ‌ترین وارد کنندۀ نفت خلیج فارس، خواهان ثبات در این منطقه است. در ظاهر، برای رسیدن به این مهم، نخستین حرکت بزرگ چین در دیپلماسی خاورمیانه در دسامبر 2022 انجام شد، هنگامی که با صدور بیانیۀ مشترکی با کشورهای سنی خلیج فارس نقش ایران در این منطقه مورد انتقاد قرار گرفت. اما وقتی در مارس 2023، پکن میانجی از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان شد، این کشور ثابت کرد که نقش مهمی در این منطقه به دست آورده است.
نفوذ قدرت صنعتی در خاورمیانه
به نوشته دیوید گلدمن، ستون‌نویس نیوزویک، قدرت صنعتی چین نفوذش را در خاورمیانه افزایش می‌دهد. نسبت به سال 2018، صادرات چین به عربستان سعودی چهار برابر شده است، در حالی که صادراتش به این منطقه، از جمله شمال آفریقا، دو برابر شده است. در همین حال، صادرات آمریکا به خلیج فارس راکد مانده است.
چین به کشورهای سلطنتی خلیج فارس انرژی خورشیدی تحت کنترل هوش مصنوعی، رایانش ابری، اینترنت پرسرعت 5جی و زیرساخت حمل و نقل صادر می‌کند. احتمالاً سعودی‌ها و اماراتی‌ها بزرگ‌ترین مشتریان خارجی زیرساخت 5جی هواوی باشند، علیرغم هشدارهای ایالات متحده نسبت به همکاری با این قهرمان ملی چین. این در حالی است که آمریکا زیرساخت مخابراتی ارائه نمی‌دهد چون یک نسل پیش دست از تولید آنها کشیده است.
تمام راه‌‌ها به پکن ختم می‌شوند
به همین دلیل است که تمام جاده‌های جهان اسلام به پکن می‌رسد. هفتۀ گذشته، وزیر امور خارجۀ ترکیه، هاکان فیدان، در «تلاش تازۀ آنکارا برای تثبیت خودش در قلب مسیر تجارتی راهبردی بین اروپا و چین» به پکن رفت. ترکیه که زمانی قهرمان حقوق اویغورها در برابر «نسل‌کشی» ادعایی چین بود، حالا دگراندیشان اویغور ساکن ترکیه را دستگیر می‌کند و به چین می‌فرستد. چهار رهبر عرب، از جمله رئیس‌جمهور مصر، فتاح السیسی، در ماه مه در گفت‌وگوی عربی-چینی شرکت کرد.
ابتکار دو تریلیون دلاری کمربند و جاده امیدوار است از طریق شبکۀ حمل و نقل جدیدی متشکل از راه‌آهن‌ها و خطوط لولۀ چینی که از اوراسیا می‌گذرد، چین را در غرب آسیا و نهایتاً اروپا ادغام کند. پس از فرار دولت بایدن از افغانستان در سال 2022، چین مهره‌های آسیای مرکزی را برداشته و به اقتصادهای شکنندۀ کشورهای شوروی سابق حمایت مالی و زیرساختی ارائه می‌کند. در همین حال، چین و روسیه اکثر اختلافات خود در آسیای مرکزی را حل کرده‌اند و در مقام همکار فعالیت می‌کنند.
بازی بی‌رحمانه علیه واشنگتن
چین فقط 200 سرباز در خاور میانه دارد، در تنها پایگاه خارج از کشورش در جیبوتی. این کشور بودجۀ نظامی‌اش را در سپر موشکی، ماهواره‌ای، هوایی و زیردریایی در ساحل خودش متمرکز کرده است، نه برای اعزام به جای دیگر.
با توجه به موضع تاریخی چین در طرفداری از فلسطین، رابطۀ این کشور با اسرائیل صمیمی اما سرد بوده است. تا مدت‌ها پیش از این، می‌شد در رسانه‌های اصلی چین از اسرائیل دفاع کرد. اما پس از حمله حماس در 7 اکتبر و آغاز جنگ غزه، سیاست چین چرخش قاطعی علیه اسرائیل داشت. تحلیلگران و کاربران اینترنت چین تمام و کمال علیه دولت یهود صف‌آرایی کردند.
چرا؟ اسرائیل متحد آمریکا است و آمریکا و چین درگیر دعوایی خصمانه‌اند. اسرائیل نقطۀ تقابل است. چین هیچ علاقۀ خاصی به عرب‌ها یا پارس‌ها ندارد، نفرت خاصی هم از یهودیان ندارد: دستش را بی‌رحمانه علیه واشنگتن بازی می‌کند.
مونوپولی در برابر شطرنج
اوضاع از این هم بدتر می‌شود: جنگ اوکراین، روسیه و چین را در اتحادی واقعی علیه ایالات متحده قرار داده است. آمریکایی‌ها مونوپولی بازی می‌کنند اما روس‌ها، شطرنج‌بازند و در ماجرای جنگ اوکراین، یک جناح ایرانی هم به وجود آورده است. گلدمن یاداور شده که پیش از این هم متذکر شده «اگر واشنگتن از روسیه اهریمن‌سازی کند، احتمالاً روسیه به صورت کلی به مخرب منافع آمریکا تبدیل شود و با استفاده از مسئلۀ ایران، برای آمریکا مشکل پیش بیاورد.»
در 5 ژوئن، ولادیمیر پوتین هشدار داد که ممکن است روسیه در پاسخ به استفاده از سلاح‌های غربی به خاکش، به دشمنان غرب سلاح بدهد. تصور می‌شود که منظور پوتین حوثی‌هایی باشد که بسیاری از افسرانشان در آکادمی‌های نظامی روسی آموزش دیده‌اند و پیش از این هم به سوی اسرائیل موشک شلیک کرده‌اند. واشنگتن کارآمدی تحریم‌هایش علیه روسیه و قدرت ماندگار روسیه را کم تخمین زد. این مسئله هم اسرائیل را در محل تقاطع قرار می‌دهد: روسیه مانند چین مشتری نفت عربستان سعودی نیست و رقیب آنجاست و از اختلال در تأمین نفت سود می‌برد.
حتی مهم‌تر از این، ایالات متحده برای پاسخ نظامی اسرائیل به حماس دست‌انداز درست می‌کند، در حد دریغ کردن مهمات از ارتش اسرائیل. به گفتۀ اریک پرینس در آسیا تایمز، پنتاگون به برنامۀ اسرائیل برای روانه کردن آب دریا به تونل‌های حماس رأی داد، گزینه‌ای که تلفات جانبی در میان غیرنظامیان غزه را کاهش می‌داد.
اما فارغ از فعالیت‌های ایالات متحده، تأثیر چین در منطقه افزایش خواهد یافت چون موضع قدرتمندش در زیرساخت انرژی، اینترنت پرسرعت و حمل و نقل، این کشور را قادر می‌کند تا پاسخگوی نیازهای توسعۀ اوراسیا باشد.
به نوعی، اسرائیل با چین درگیر می‌شود. جا دارد از نقل قول زیادی نقل شدۀ بن گورین یاد کرد که می‌گفت جوری با کاغذ سفید -سیاست دولت بریتانیا که در سال 1939 اعلام شد و فروش زمین در فلسطین به یهودیان و مهاجرت یهودیان به فلسطین را محدود می‌کرد- بجنگید که گویی هیچ جنگی در کار نیست و جوری در جنگ بجنگید که انگار هیچ کاغذ سفیدی در کار نیست. این نقل قول احتمالا به سرلوحۀ اسرائیل در ادامۀ کار تبدیل شود.
