از زمان ایجاد اجلاس سران کشورهای امریکای لاتین و عربی (آسپا) که در سال 2005 و به پیشنهاد لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور وقت برزیل، با هدف تقویت روابط تجاری تشکیل شد تا به امروز، تعاملات میان کشورهای شورای همکاری و به ویژه امارات متحده عربی با کشورهای امریکای لاتین همواره رو به گسترش بوده است. این امر در سال‌های اخیر و با شتاب گرفتن تلاش کشورهای شورای همکاری برای تنوع بخشی به اقتصاد خود، اهمیت دوچندانی برای امارات پیدا کرد و این کشور را بر آن داشت تا به دنبال افزایش سطح تجارت بین‌المللی، سرمایه‌گذاری و فرصت‌های استراتژیک باشد.
روابط اقتصادی کشورهای شورای همکاری و امریکای لاتین
آمار و ارقام موجود نشان می‌دهند که حجم مبادلات تجاری میان امریکای جنوبی و کشورهای شورای همکاری بین سال‌های 2008 تا 2012 از 11 میلیارد دلار به 30 میلیارد دلار افزایش یافت. حدود یک دهه بعد و در سال 2020 این رقم به 20 میلیارد دلار رسید که سهم عمده آن را واردات کشورهای عربی تشکیل می‌داد. در طی این مدت، برزیل تقریبا نیمی از حجم کل صادرات را به خود اختصاص داد و میزان تجارت غیرنفتی این کشور امریکای لاتین و امارات به تنهایی به رقمی بالغ بر 4.3 میلیارد دلار در سال 2022 رسید. این در حالی است که حجم کل تجارت بین امارات و امریکای لاتین در حال حاضر رقمی بالغ بر 9 میلیارد دلار است.
علاوه بر این، کشورهای شورای همکاری بین سال‌های 2016 تا 2021 حدود 4 میلیارد دلار در امریکای لاتین سرمایه‌گذاری کرده‌اند که 77 درصد از این میزان به امارات اختصاص دارد. به گزارش میدل ایست نیوز، ابوظبی به دنبال آن است تا با احداث هاب‌های تجاری در منطقه امریکای جنوبی همچون ساخت تاسیسات بندری در پرو و بندر کایائو توسط شرکت اماراتی “دی‌پی ورلد” (DP World) به قطب واردات سنگ آهن، نفت و طلا از امریکای لاتین تبدیل شود. مقامات اماراتی همچنین امیدوارند تا میزان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های محلی امریکای لاتین را افزایش دهند.
همکاری رو به گسترش امارات و کشورهای امریکای لاتین
در سطح امنیتی، برخی از دولت‌های امریکای مرکزی و جنوبی طی سال‌های اخیر حمایت‌های نظامی مستقیمی را از امارات داشته‌اند. به عنوان مثال در سال 2015 میلادی، امارات 450 مستشار نظامی کلمبیایی را به جنگ یمن اعزام کرد یا تسلیحاتی را از این کشور و با هدف مقابله با داعش وارد کرد.
علاوه بر این، دپارتمان علوم و فناوری هوا و فضای نیروی هوایی برزیل نیز قصد دارد تا با گروه صنعتی تسلیحاتی “EGDE” امارات در زمینه توسعه سیستم‌های دفاعی و فناوری فضایی همکاری کند. به نظر می‌رسد که تعامل و همکاری با شرکت‌های تسلیحاتی برزیلی اهمیت بسزایی برای صنایع نظامی اماراتی دارد چرا که این شرکت‌ها به لحاظ انتقال فناوری و پیشبرد پروژه‌های مشترک از پتانسیل بالایی برخوردارند.
اماراتی‌ها در زمینه‌های دیگری چون ارتقای امنیت غذایی نیز به دنبال توسعه همکاری‌های مشترک هستند. برای مثال از سال 2015 تاکنون، دولت امارات متحده عربی و حدود 14 شرکت مستقر در این کشور تحت برنامه‌ای با عنوان “اتحاد امنیت غذایی” برای هماهنگی در پروژه‌های خارجی با یکدیگر همکاری کرده‌اند. این در حالی است که اعضای این برنامه غذایی تا به امروز در 19 کشور از جمله چند کشور امریکای لاتین سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
در همین راستا، ریم ابراهیم الهاشمی، وزیر مشاور در امور همکاری‌های بین‌المللی کشور امارات، در ماه ژوئن از دو کشور ونزوئلا و گویان دیدار و با مقامات این کشورها در خصوص توسعه همکاری‌ها در حوزه‌هایی چون انرژی، سرمایه‌گذاری، علم و فناوری و امنیت غذایی گفت‌وگو کرد. همچنین دولت‌های امارت و برزیل در آستانه میزبانی دبی از نشست سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد موسوم کاپ 28 (COP 28) نشستی را در سطح وزیران در زمینه توسعه سیستم‌های غذایی مقاوم در برابر آب برگزار و توافقنامه‌ای را نیز در خصوص تغییرات آب و هوایی امضا کردند.
پیشتازی ابوظبی در تعمیق روابط سیاسی و اقتصادی با بلوک مرکوسور
نگرش‌های مشترک رهبری نیز تاثیر مستقیمی بر سنگ بنای همکاری‌های میان کشورهای شورای همکاری و امریکای لاتین دارد. همگرایی ژایر بولسونارو، رئیس‌جمهور سابق برزیل، با سیاست‌های خاورمیانه‌ای دولت ترامپ در مواردی چون به انزوا کشاندن ایران یا عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی مثالی بارز در این زمینه است که با اولویت‌های امنیتی امارات متحده عربی هماهنگ و همسو بود.
همکاری با برزیل به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در امریکای لاتین نیز فرصت مغتنم و اهرمی قدرتمند را برای امارات فراهم خواهد آورد تا به عنوان نخستین کشور در بین کشورهای حوزه شورای همکاری به توافق مشارکت اقتصادی جامع با کشورهای عضو سازمان اقتصادی “مرکوسور” (بازار مشترک جنوبی) متشکل از برزیل، آرژانتین، اروگوئه و پاراگوئه دست یابد. انعقاد توافقاتی از این دست نه تنها به رشد اقتصادی بیشتر امارات متحده عربی کمک خواهد کرد، بلکه راه را برای تعمیق هر چه بیشتر روابط اقتصادی و سیاسی اماراتی‌ها با کشورهای امریکای لاتین نیز هموار خواهد ساخت. همکاری با بلوک سیاسی و اقتصادی مرکوسور را باید دنباله‌ای منطقی برای همسویی سیاسی و اقتصادی نزدیکتر امارات با برزیل و سایر کشورهای آن منطقه دانست؛ رویدادی که با پیوستن امارات به گروه بریکس و نیز برداشتن نخستین گام برای عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای، یعنی تبدیل شدن به “شریک گفت‌وگوی” این سازمان، بیش از پیش تقویت شده است.
اگرچه در حال حاضر، تمرکز برزیل بر موضوع انعقاد توافق تجاری با اتحادیه اروپا تا حدی بر این مذاکرات سایه افکنده است، اما بعید به نظر می‌رسد که چنین مسائلی بر قصد امارات متحده عربی به منظور ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی در منطقه امریکای لاتین خللی ایجاد کند. پیگیری مستمر دولت امارات در خصوص انعقاد توافقات اقتصادی دوجانبه با دیگر کشورهای این منطقه همچون کلمبیا خود گواهی بر عزم راسخ ابوظبی در این مسیر است.
چالش‌هایی جدی پیش روی امارات متحده عربی
با این حال و با وجود تمامی پتانسیل‌ها و اشتراکات، همچنان خطرات و موانعی نیز بر سر راه گسترش روابط میان امارات و کشورهای امریکای لاتین وجود دارند که می‌توانند به تضعیف این روابط منجر شوند. رشد اقتصادی پایین در منطقه امریکای جنوبی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های موجود است که همچنان نیز ادامه دارد. همچنین، تغییرات سیاسی احتمالی در رهبری این منطقه می‌تواند از میزان عمل‌گرایی در روابط کاسته و بر سهم ایدئولوژی در این تعاملات بیفزاید.
علاوه بر این، ریاست دوره‌ای سازمان مرکوسور در نیمه نخست سال 2024 از برزیل به پاراگوئه منتقل خواهد شد و از آنجایی که روابط امارات و پاراگوئه در طی این سال‌ها توسعه چندانی نیافته، همین امر می‌تواند به بسته شدن پنجره مذاکره برای انعقاد توافق مشارکت جامع اقتصادی منجر شود. در صورت وقوع این سناریو به احتمال زیاد ابوظبی همچنان بر گسترش روابط دیپلماتیک و اقتصادی با کشورهای امریکای لاتین به منظور دستیابی به یک توافق تجارت آزاد تاکید خواهد داشت و همزمان با این امر تلاش خواهد کرد تا توانمندی و پتانسیل‌های خود در حوزه‌هایی چون تجارت و سرمایه‌گذاری را برای جذب کشورهای امریکای لاتین در سال‌های آتی افزایش دهد.
رابرت میسن
