آیا دلار زدایی ممکن است؟

پذیرش دلارزدایی ممکن است مشکلات و ابهامات خاصی را به همراه داشته باشد، اما گامی مهم به سوی یک اقتصاد جهانی متنوع تر و عادلانه تر است.

دلارزدایی اصطلاحی است برای زمانی که دلار آمریکا علاوه بر یا به جای پول داخلی یک کشور دیگر استفاده می شود و نمونه ای از جایگزینی ارز است. دلاری شدن معمولاً زمانی اتفاق می افتد که پول خود یک کشور به دلیل تورم یا بی ثباتی، سودمندی خود را به عنوان وسیله مبادله از دست بدهد.

برای یک دوره طولانی ، دلار آمریکا بر تجارت جهانی و جریان سرمایه تسلط داشته است. با این حال، بسیاری از کشورها در سراسر جهان شروع به جستجوی جایگزین هایی برای کمک به کاهش وابستگی خود به دلار کرده اند. اقتصاددانان و رهبران جهانی بر این باورند که این آغاز دلارزدایی است. اما سلطه دلار چگونه آغاز شد؟

تسلط دلار

آمریکا در سال 1917 وارد جنگ جهانی اول شد و بسیار قوی تر از همتایان اروپایی خود ظاهر شد. در نتیجه، ایالات متحده  به قدرت مالی پیشرو پس از جنگ جهانی اول تبدیل شد. پس از جنگ جهانی اول، دلار شروع به جایگزینی پوند استرلینگ به عنوان ارز ذخیره بین‌المللی کرد و ایالات متحده به دریافت کننده قابل توجهی از جریان طلای دوران جنگ تبدیل شد. در سال 1944، زمانی که 44 کشور توافقنامه برتون وودز را امضا کردند که یک رژیم مبادله ارز جمعی بین‌المللی مرتبط با دلار آمریکا را امضا کردند، دلار نقش بیشتری پیدا کرد.

در اواخر دهه 1960، رقابت صادرات اروپا و ژاپن در مقایسه با ایالات متحده رشد کرد. علاوه بر این، در دسترس بودن زیاد دلار در سراسر جهان، حمایت از آنها با طلا را چالش برانگیز کرده است. در پاسخ، رئیس جمهور نیکسون تبدیل مستقیم دلار آمریکا به طلا را در سال 1971 خاتمه داد و عملاً استاندارد طلا و سقف چاپ ارز را خاتمه داد. با وجود تداوم به عنوان ارز ذخیره بین المللی، قدرت خرید دلار آمریکا در طول زمان به تدریج کاهش یافته است.

گام های روسیه و چین به سمت دلارزدایی

نگرانی فزاینده‌ای در مورد تسلط آمریکا بر سیستم مالی جهانی و توانایی ایالات متحده برای دلار وجود دارد. بنابراین، کشورها رویکردهای جایگزینی را آزمایش می کنند که می تواند به آنها در کاهش هژمونی دلار آمریکاکمک کند. یکی از اقداماتی که منجر به افزایش درخواست‌ها برای دلارزدایی شده است، تحریم‌های آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی علیه روسیه در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین است.

مسکو و دولت چین برای کاهش وابستگی به دلار و تقویت همکاری بین سیستم های مالی خود به یکدیگر پیوسته اند. پس از تهاجم سال 2022، تجارت بین روبل و یوان هشتاد بار افزایش یافته است. خبرگزاری روسی ودموستی گزارش می دهد که روسیه و ایران نیز در معرفی ارز دیجیتال با پشتوانه طلا با یکدیگر همکاری می کنند.

علاوه بر این، بانک‌های مرکزی، به‌ویژه روسیه و چین، از سال 1967 تاکنون طلا را با سریع‌ترین سرعت خریداری کرده‌اند، زیرا کشورها به دنبال تنوع بخشیدن به ذخایر خود و کاهش اتکا به دلار هستند.

دلارزدایی فراتر از چین و روسیه

تنها چین و روسیه نیستند که برای اجتناب از تسلط دلار با یکدیگر متحد می شوند، زیرا این کشورها برای رسیدن به اهداف خود با سایر کشورها نیز همکاری می کنند. در حالی که بخشی از آن را می توان به عنوان دستور کار ملی گرایانه در نظر گرفت که افزایش یافته است. شایان ذکر است که بسیاری از کشورها به زودی برای پایان دادن به سلطه آمریکا ، متحد خواهند شد. با این حال، هنوز زود است که مشخص شود آیا آنها موفق خواهند شد یا خیر؟

اخیراً چین و برزیل توافقنامه ای را برای حل و فصل تجارت با ارزهای یکدیگر امضا کردند. در چند ماه گذشته، مذاکراتی بین برزیل و آرژانتین برای ایجاد یک واحد پولی مشترک صورت گرفته است، زیرا هر دو کشور دو اقتصاد بزرگ در آمریکای جنوبی هستند. در کنفرانس ژانویه در سنگاپور، چندین مقام سابق آسیای جنوب شرقی در مورد تلاش های مداوم خود برای دلارزدایی صحبت کردند.

به گزارش رویترز، امارات متحده عربی و هند در حال مذاکره در مورد استفاده از روپیه برای تجارت کالاهای غیرنفتی هستند که نشان دهنده تغییر مسیر از دلار است.

عربستان سعودی نیز در بیانیه‌ای بی‌سابقه اعلام کرد که پس از 48 سال تمایل خود را برای تجارت با ارزهایی غیر از دلار آمریکا اعلام کرد. با این وجود، علیرغم این تحولات، اکثر کارشناسان پیش بینی نمی کنند که وضعیت حاکمیت جهانی دلار به این زودی ها پایان یابد، زیرا بانک های مرکزی هنوز هم تقریباً 60 درصد از ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می کنند.

در آفریقا، کشورهایی مانند کنیا و تانزانیا خرید نفت را با استفاده از ارزهای محلی برای تثبیت Ksh و Tsh پیشنهاد کرده‌اند. قابل ذکر است که این قراردادها با کشورهای مختلف است و بین کنیا و تانزانیا نیست.

آیا دلارزدایی می تواند موفقیت آمیز باشد؟

اکثر اقتصاددانان جهانی ذکر کرده اند که دلار به طور کلی در تجارت بین المللی استفاده نشود.بسیار غیرممکن است که اساساً، اندازه وسیع اقتصاد آمریکا  و وسعت روابط تجاری آن، اجتناب از استفاده از دلار آمریکا در تجارت بین‌المللی را چالش برانگیز می‌سازد. علاوه بر این، موانع زیادی برای خروج و همچنین هزینه های بالا برای تعویض ارز به طور کلی،وجود دارد

بر اساس تحقیقاتی که انجام داده شده است ، احتمال تبدیل شدن یوان به ارز ذخیره جهانی، حتی بیش از چندین دهه، بسیار غیرمحتمل تلقی می‌شود که از بسیار بعید تا اساساً غیرممکن متغیر است.

حرکت به سمت دلارزدایی نشان دهنده یک گام مهم برای اقتصادهای نوظهور است زیرا آنها تلاش می کنند جایگاه خود را در سیستم اقتصادی جهانی تثبیت کنند و وابستگی خود را به دلار کاهش دهند. در حالی که پذیرش دلارزدایی ممکن است مشکلات و ابهامات خاصی را به همراه داشته باشد، اما گامی مهم به سوی یک اقتصاد جهانی متنوع تر و عادلانه تر است.

سید حسن حسینی- دکترای فاینانس و مشاور ارزی و تامین مالی بین الملل