: سفر سید ابراهیم رئیسی به سوریه که اولین سفر رئیس‌جمهوری ایران از سال ۲۰۱۱ و آغاز بحران در این کشور است، دارای ابعاد مختلفی بوده و البته که باتوجه به تحولات منطقه ممکن است وزنه تحلیل‌های امنیتی و سیاسی آن نسبت به سایر جنبه‌ها سنگینی کند. اما یکی از شئون مهم سیاست خارجی دولت‌ها، دیپلماسی اقتصادی است که می‌تواند اقتصاد یک کشور را دگرگون سازد.
به گزارش رجانیوز؛ آمارهای اقتصادی از ضعف شدید روابط اقتصادی ایران و سوریه خبر می‌دهند. آن‌گونه که آمارهای رسمی سازمان توسعه تجارت ایران می‌گوید، ایران تنها سه درصد از تجارت خارجی سوریه را به خود اختصاص داده و اگرچه دارای رتبه هفتم در بین صادرکنندگان کالا به سوریه قرار دارد، اما سهمش آن‌قدر اندک است که خیلی نمی‌توان بر روی آن حساب کرد.
مشکل اصلی اما در بی‌توجهی دولت گذشته به تجارت با شرکای استراتژیکی همچون سوریه یا حتی کشورهای همسایه از جمله عراق و افغانستان بود. در ۸ سال دولت روحانی و زمانی که تمام تمرکز دولتمردان به چشم‌آبی‌ها و مو بلوند‌های اروپایی بود و حتی کشور از تجارت با متحدانی مانند چین و روسیه محروم بود، رقبای اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه به‌سرعت بازارها را از چنگ جمهوری اسلامی درآوردند.
علی‌رغم اتحاد استراتژیک سیاسی ایران و سوریه، ضعف دولتمردان پیشین ایران باعث شده است، ترکیه در شرایطی که با دولت بشار اسد در حال جنگ است، سهم بیشتری در بازار این کشور داشته باشد.
نگاهی به صادرات ایران به سوریه و مقایسه آن با ترکیه نشان می‌دهد میانگین صادرات ایران طی ۱۰ سال اخیر به سوریه ۱۸۸ میلیون دلار بوده که این رقم برای ترکیه حدود یک میلیارد و ۸۴۷ میلیون دلار بوده است. همچنین صادرات ایران به سوریه که در سال ۲۰۲۲ به ۲۴۳ میلیون دلار می‌رسید در مقابل صادرات ۲ میلیارد و ۲۳۴ میلیون‌دلاری ترکیه به این کشور، باز هم موید اختلاف ۱۰ برابری سالانه در استفاده از بازار صادراتی سوریه است.
بررسی آمار تجارت سوریه نشان می‌دهد مجموع واردات این کشور در سال ۲۰۱۰ به‌عنوان سال قبل از آغاز بحران داخلی این کشور به بیش از ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار می‌رسید؛ اما این رقم در سال ۲۰۲۱ به‌عنوان سالی که حتی وضعیت تا حدودی رو به ثبات رفته حدود ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار است و نشان از کاهش ۶۹ درصدی واردات این کشور دارد. همچنین صادرات این کشور در سال ۲۰۲۱ حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بوده درحالی‌که صادرات سال ۲۰۱۰ این کشور به بیش از ۱۱ میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار می‌رسیده است که نشان از کاهش ۹۰ درصدی صادرات آن دارد. این موضوع نشان می‌دهد که جنگ داخلی چندین‌ساله چگونه بر سوریه تأثیر گذاشته است. این بحران تنها محدود به این موارد نشد و زیرساخت‌های صنعتی و تأسیساتی این کشور را مورد هدف قرارداد تا روند رشد و پیشرفت اقتصادی و ملی آن را محدود کند؛ برای مثال شهرک صنعتی شیخ نجار در حلب سوریه که به‌عنوان قطب اقتصادی این کشور شناخته می‌شد و محصولات نساجی آن رقیبی برای تولیدات ترک به‌حساب می‌آمد، گفته می‌شود پس از بحران سوریه و افتادن آن به دست معارضان، بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات نساجی آن به ترکیه فرستاده شد. این نکته همان قدر جالب‌توجه است که بدانیم هم‌اکنون ترکیه با صادرات بیش از ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌دلاری به این کشور، سهم بیش از ۴۰ درصدی از واردات سوریه دارد. مسئله‌ای که نشان از لزوم حرکت جدی در رویکرد ایران نسبت به سوریه و مشارکت در ساخت‌وساز و بهبود وضعیت صنعتی این کشور از طریق حضور شرکت‌های ایرانی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های مختلف زیرساختی، تأسیساتی و صنعتی دارد.
حالا با پایان دولت حسن روحانی، اوضاع به نظر می‌رسد اندکی متفاوت شده و آمارهای صادرات به این کشور از سوی صادرکنندگان ایرانی اندکی روبه‌بهبود رود؛ آمارهای رسمی حکایت از آن دارند که در ۴ماهه اول سال ۱۴۰۰ حدود ۳۸ هزار تن کالا به ارزش ۶۶ میلیون دلار از جمهوری اسلامی ایران به کشور سوریه صادرات شده و براین‌اساس سوریه در رتبه بیستم طرف‌های صادراتی کشور طی مدت مذکور قرار گرفته است.
اما همین امسال صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل، از نظر ارزشی ۳۶ درصد افزایش اما از نظر وزنی ۲۶ درصد کاهش داشته است؛ ضمن اینکه در ۴ماهه ابتدای امسال حدود ۱۰ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار دلار از کشور سوریه واردات صورت‌گرفته که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر ارزشی افزایش ۱۷۱ درصدی و از نظر وزنی هم‌افزایش ۱۸۱ درصدی را نشان می‌دهد.
به هر حال با پایان دولتی که ادعای دیپلماسی داشت ولیکن ساده‌ترین بازارهای بین‌المللی را نیز به رقیبان اعطا کرد، دولت سیدابراهیم رئیسی، بیش از هر زمان دیگری موضوع روابط تجاری ایران و سوریه را در مرکز توجه قرار داده است و فصل جدیدی از روابط ایران و سوریه رقم خواهد خورد.
