وقتی صحبت از خشکسالی می‌شود، همه توجه‌ها به سمت مصرف آب و وضعیت آب پشت سدها می‌رود اما بیشتر مردم نمی‌دانند که تردد مدام با خودرو شخصی، گرم کردن بیش از حد خانه در فصول سرد و سرد کردن در ماه‌های گرم یا حتی تعمیر نکردن موتورخانه منزلشان چقدر می‌تواند در شدت گرفتن تغییرات اقلیمی و خشکسالی موثر باشد.
احد وظیفه سرپرست مرکز ملی تغییر اقلیم هواشناسی درباره نقش مصرف انرژی در افزایش تبعات خشکسالی به ایسکانیوز گفت: تغییر اقلیم ناشی از گرم شدن زمین است؛ گرمایش زمین هم از گازهایی نشات می‌گیرد که دهه‌ها در اثر سوزاندن سوخت‌های فسیلی تولید شده‌اند. این موارد باعث شده دمای زمین در مقایسه با عصر قبل از صنعتی شدن یعنی ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ میلادی یک درجه افزایش پیدا کند.
وی افزود: این یک درجه میانگین است و در برخی از نقاط کرده زمین مثل قطب شمال این افزایش دما به چهار یا حتی پنج درجه هم می‌رسد. تغییر دمای زمین الگوهای جوی را تغییر داده و مسیر گذر سامانه‌های بارشی عوض شده است. تمام این تغییرات منجر به کاهش بارش سالانه یا فصلی در برخی از نقاط کره زمین مانند خاورمیانه شده است. به طبع تعداد خشکسالی‌ها و کم آبی هم بیشتر می‌شود.
راهکار برون رفت از خشکسالی
وظیفه در پاسخ به این سوال که راهکار برون رفت از خشکسالی چیست، عنوان کرد: کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی مثل نفت و گاز به ویژه سوخت‌های سنگینی چون مازوت و ذغال سنگ یکی از راه‌های کنترل خشکسالی است تا در نهایت بتوانند مقدار گاز کربن دی اکسید، متان و غیره را به صفر برسانند. در واقع باید میزان گاز تولیدی با گازی که در طبیعت از بین می‌رود برابر باشد. بسیاری از کشورها اینطور سیاست‌گذاری کرده‌اند که تا سال ۲۰۵۰ به این شرایط برسند.
وی با اشاره به تعهدات ایران در کنفرانس پاریس و دلایل اجرا نشدن آن‌ها گفت: در کنفرانس پاریس ایران تعهد داد که تا سال ۲۰۳۰ کاهش چهار درصدی در سوخت‌های فسیلی داشته باشد و چهار درصد هم داوطلبانه پذیرفتیم که در صورت رفع تحریم‌ها انجام دهیم که چهار دصد اول در مجلس تصویب نشد و در مورد چهار درصد دوم هم تحریمی رفع نشد.
سرپرست مرکز تغییرات اقلیمی هواشناسی اضافه کرد: راهکاری که در کنفرانس پاریس مطرح شد و بسیاری از کشورها پذیرفتند، کاهش گازهای گلخانه‌ای بود. غلظت گازهای آلاینده به ۴۳۰ ppm رسیده درحالی که در دهه ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ حدود ۲۷۰ ppm بود. کشورها تصمیم دارند که با اقداماتی به شرایط دهه ۱۹۷۰ بازگردند.
وظیفه با اشاره به اینکه مقدار انرژی فسیلی که ما مصرف می‌کنیم به تنهایی به اندازه چند کشور است، گفت: مصرف گاز در بخش‌های مختلف سرسام‌آور است و فکر نمی‌کنم که کشوری در دنیا به اندازه ما انرژی مصرف کند. برخی رفتارهای نادرست در کشور ما وجود دارد که ناشی از ارزانی سوخت‌های فسیلی است. در جامعه امروزی ما بنزین ارزان‌تر از آب است و البته این موضوع از شرایط اجتماعی، توان خرید مردم و معیشت نشات می‌گیرد.
وی افزود: به طور طبیعی زمانی کالایی ارزان شود، مصرف آن هم افزایش پیدا می‌کند. گازی که برای تولید انرژی الکتریکی اختصاص پیدا می‌کند هر مترمکعب ۴۰۰ تومان است درحالی در اروپا این گاز هر مترمکعب ۲ و نیم یورو است. قیمت ابزار کنترلی قوی است اما در این شرایط ما نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم.
سرپرست مرکز تغییرات اقلیمی هواشناسی بیان کرد: عادت‌های زندگی ما هم به گونه‌ای است که باعث افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی می‌شود؛ مثلا ما عادت کرده‌ایم که کل خانه را گرم کنیم درحالی که یک اروپایی تنها اتاق نشیمن را گرم می‌کند و برای گرم شدن در اتاق خواب از پتو استفاده می‌کند. مصرف گاز ما به حدی است که در برخی شهرها مجبور به تعطیل کردن مدارس و ادارات شدیم. این درحالی است که می‌توانیم صرفه‌جویی کنیم و مثلا به جای هر روز حمام کردن یک روز درمیان این کار را انجام دهیم.
وی گفت: اینکه به دلیل ارزان بودن سوخت‌های فسیلی و با ترس از سرمایه‌گذاری اولیه به سمت انرژی‌های پاک نرویم، به خودمان آسیب می‌زنیم. در غیر این صورت بخش وسیعی از سرزمین ما به مناطق غیرقابل سکونت تبدیل می‌شود. مساحت جنگل‌های ما در مقایسه با گذشته بسیار کم شده. گاهی روند تخریب هر چند سال دو برابر می‌شود.
مصرف می‌کنیم اما ارزش افزوده آن را در اقتصاد نمی‌بینیم
داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درباره مصرف انرژی در ایران و تبعات محیط زیستی آن گفت: ما رتبه یک شدت مصرف انرژی در دنیا را داریم؛ شدت انرژی به معنای نسبت مصرف انرژی به درآمد ناخالص ملی است. درواقع ما مصرف می‌کنیم اما ارزش افزوده آن را در اقتصاد نمی‌بینیم زیرا بخش زیادی از این مصرف در بخش خانگی است که ارزش افزوده کمتری ایجاد می‌کند. از این گذشته واحدهای صنعتی هم باید بروز شوند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم ادامه داد: بازیافت به صرفه جویی انرژی کمک می‌کند. در واقع دنیا به این سمت حرکت می‌کند که از یک محصول چند بار استفاده کند تا انرژی کمتری صرف تولید آن شود. شدت مصرف انرژی در ایران ۲ برابر میانگین جهانی، ۱۵ برابر کشور ژاپن و ۲ برابر کشور چین است. این‌ها نگران کننده هستند.
وی با اشاره به مصرف بی‌رویه پلاستیک در کشور عنوان کرد: ما روز بدون پلاستیک داریم اما اقدامی نمی‌کنیم. سیاست‌های تشویقی برای تولید پلاستیک‌های زیست تخریب‌پذیر نداریم. تنبیه و جریمه‌ای هم برای مصرف بسیار پلاستیک درنظر گرفته نشده است.
گل‌علیزاده بیان کرد: هزینه تولید پلاستیک مخرب را باید بالا ببریم و به راحتی این محصولات تولید نشوند. همانطور که ساخت کارخانه در یک کلانشهر باید با پرداخت مالیات باشد تا هم به توزیع عدالت کمک کرده و هم از تمرکز صنعت در یک نقطه جلوگیری کنیم.
محصولاتی تولید کنیم که انرژی کمتری مصرف می‌کنند
وی درخصوص وظیفه نهادها در کنترل مصرف انرژی و لزوم تولید محصولاتی که انرژی کمتری مصرف می‌کنند، توضیح داد: در قانون اصلاح الگوی مصرف این موارد لحاظ شده که وزارت صمت به سمتی برود که هر محصول غیراستانداری را تولید نکند. در واقع محصولاتی تولید نشوند که مصرف برق و گاز زیادی دارند. ماده ۱۷ قانون هوای پاک به معاینه فنی موتورخانه‌ها می‌پردازد واز ۲ منظر تولید نکردن گازهای گلخانه‌ای و بهینه‌سازی مصرف برای شهروندان قابل توجه است.
گل‌علیزاده افزود: در واقع شهروند باید بداند که می‌تواند با استفاده از شرکت‌های صلاحیت‌دار سازمان ملی استاندارد، معاینه فنی موتورخانه منزل خود را انجام دهد و ایرادات آن را رفع کند. با این کار هزینه قبض گازشان و آلودگی کمتر می‌شود. هدف‌گذاری اول برای کنترل مصرف انرژی ادارات دولتی بعد ساختمان‌های تجاری بزرگ و در نهایت مردم هستند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با بیان اینکه یکی از عواقب مصرف بسیار انرژی در کشور، بیشتر شدن تبعات خشکسالی است، گفت: در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور یکی از اهداف این است که جامعه ایرانی در سال ۱۴۰۴ به بهره‌مندی از محیط زیست رسیده باشد اما ما در این سال‌ها برخلاف این سند حرکت کرده‌ایم. بی‌توجهی ما به محیط زیست عواقب بسیاری دارد و یکی از آن‌ها خشک شدن تالاب‌ها و طوفان‌هان گرد و غبار است.
مردم برای مصرف انرژی آموزش ندیده‌اند
سیدمهدی برقعی استاد دانشگاه هم به نقش مردم در کنترل آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: مصرف انرژی در کشور در سال‌های اخیر بسیار افزایش پیدا کرده است درحالی که ما در گذشته مصرف کمتری داشتیم و صادرات هم می‌کردیم.
او افزود: مردم برای مصرف انرژی آموزش ندیده‌اند و به همین واسطه هدررفت انرژی بسیار زیاد است. حتما لازم نیست که دولت چوب بالاسر ما بگیرد که کنترل مصرف داشته باشیم. این موضوع در صنعت هم وجود دارد؛ برای مثال یک کارخانه لاستیک‌سازی در ایران سه برار از نمونه مشابه در ژاپن انرژی مصرف می‌کند.
نویسنده: پرستو خلتعبری
