پس از گذشت چند روز مذاکرات فشرده میان دریابان شمخانی با همتای سعودی خود در شهر پکن، امروز توافق حاصل شده برای از سرگیری روابط میان دو کشور، طی مراسمی با امضاء بیانیه مشترک میان ایران، عربستان سعودی و چین به صورت رسمی اعلام شد.
به‌دنبال سفر بهمن‌ماه رئیسی به پکن و گفتگوهای انجام شده میان رییس جمهور چین با رییس جمهور کشورمان، دریابان شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در شهر پکن با هدف پیگیری توافقات سفر رییس جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد.
در پایان این مذاکرات، امروز ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.
۵ دور مذاکرات میان ایران و عربستان
ایران و عربستان بعد از قطعی روابط دیپلماتیک دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴ که یکجانبه از سوی عربستان و در پی تجمع مقابل سفارتخانه این کشور در تهران و ورود به این سفارتخانه و همچنین سرکنسولگری عربستان در مشهد در واکنش به اعدام شیخ نمر، قطع شد از فروردین ۱۴۰۰ گفت‌وگوهایی را در سطح امنیتی آغاز کردند که چهار دور آن در سال گذشته برگزار شد، گفت‌وگویی که چارچوب آن به گفته فؤاد حسین وزیر خارجه عراق بین دستگاه‌های امنیتی دو کشور بوده است و دور پنجم هم در نخستین روز دومین ماه سال جاری شمسی.
اظهارات ایجابی اخیر در شرایطی مطرح می‌شود که مذاکرات میان ایران و عربستان در سال ۱۴۰۰ با میانجی‌گری و به میزبانی بغداد پایتخت عراق آغاز شد. دور اول تا سوم این مذاکرات به صورت غیر علنی و با حضور نمایندگان امنیتی و سیاسی دو طرف برگزار شد. دور سوم مذاکرات در مهر ماه همین سال از سوی مقام‌های سیاسی سعودی و رسانه‌ها مورد تایید قرار گرفت.
دور چهار مذاکرات در آذر ماه سال گذشته برگزار شد که برخی از جزئیات آن توسط مقام‌های سیاسی ایرانی اعلام شد. دور پنجم مذاکرات برای اسفند ماه سال گذشته برنامه‌ریزی شده بود که از سوی ایران به صورت یکجانبه لغو شد. برخی اقدام تهران را به علت به اعدام ۸۰ نفر از شیعیان در عربستان همزمان با موعد مقرر شده برای مذاکرات در بغداد ارزیابی کردند. با وجود این تعلیق، دور پنجم و مهم‌ترین نشست میان هیات‌های دو کشور در اردیبهشت سال جاری (۱۴۰۱) با محوریت موضوعات امنیتی و مسائل پرونده‌ای برگزار شد.
در حالی‌که مقرر شده بود دور جدید مذاکرات در تابستان یا اوایل پاییز برگزار شود، تحت تاثیر ناآرامی‌های داخلی ایران و فضای متشنج بین‌المللی، گفتگوهای جدید با تعلیق مواجه شد. در چنین بستری حالا سران کشور عراق، عربستان و ایران، از امکان آغاز دور جدید مذاکرات سخن به میان می‌آورند. اکنون این پرسش قابل طرح است که آیا تنش‌زدایی میان تهران – ریاض بُعد عملی به خود می‌گیرد؟ در پاسخ به این پرسش، ضروری به نظر می‌رسد که ظرفیت‌ها و محدودیت‌های تنش‌زدایی در روابط دو سویه ایران و عربستان مورد توجه قرار بگیرد.
ایران بر این باور است که عربستان خواستار از سرگیری مذاکرات است تا در منطقه صلح و امنیت برقرار شود و از این طریق، در پرونده‌های مختلف، تنش با ایران را کاهش دهد.ظاهرا نخست وزیر جدید عراق [در فراهم‌سازی بستر مذاکرات بین ایران و ریاض] همان نقش نخست وزیر قبلی را ایفا می‌کند؛ زیرا ایران و عربستان تمایل دارند در مسائل مختلف، تنش را در منطقه کم کنند؛ به ویژه در پرونده یمن که اولویت زیادی برای طرفین دارند و به سود طرفهای مختلف است که در این زمینه، معاملات سیاسی انجام دهند.
همچنین عربستان می‌خواهد پرونده‌ها را با همه طرفها از جمله روسیه، چین و ترکیه باز کند؛ در کنار روابط تقریبا سستی که با آمریکا دارد؛ کشوری (آمریکا) که نقش آن در سیاست بین‌الملل، به نوعی کاهش یافته است.
در مجموع باید گفت ایران به ویژه در دولت سیزدهم رویکرد صحیح گسترش روابط با همسایگان خصوصا کشورهای تاثیرگذار مانند عربستان را در پیش گرفته که منطبق با منافع راهبردی و استراتژیک کلان ایران است. در مقابل، سعودی ها هر چند نسبت به بهبود روابط با تهران تمایل دارند، اما بدون حل برخی مشکلات و موانع از جمله تصحیح سیاست های سعودی در پرونده یمن، تحقق عملی تنش زدایی بین دو کشور دشوار به نظر می رسد.
