به کارگیری فناوری های نوظهور در توسعه محتوای دیجیتال بومی

امروزه اثرگذاری بر کاربران انبوه شاید نقطه اشتراکی باشد که اقتصاد، سیاست و فناوری را به شکل بی سابقه ای گرد یک میز آورده است. اگر تا دیروز حکمران ها، خود را در برابر فناوری و رسالت خود را محدودسازی و کنترل حداکثری آن تعریف می کردند، اکنون نظام های حکمرانی در جهان به دنبال حل مسئله توسعه پلتفرم های دیجیتال اثرگذار و بنیان نهادن اکوسیستم های پایدار در سطح جهانی هستند. در این میان، محتوا و پلتفرم های درگیر در حوزه محتوای دیجیتال (اعم از سرگرمی، اخبار، رسانه اجتماعی و …) به سبب حجم بزرگ بازار و تقاضای کاربران و درهم تنیدگی عمیق با اقتصاد اینترنت و مصرف ترافیک، جایگاه بسیار ممتازی در استراتژی ها و سیاست های توسعه ای نظام های حکمرانی پیدا می کند.

کلیدواژه: توسعه محتوای دیجیتال بومی، فناوری های نوظهور، زنجیره ارزش

ضرورت و اهداف پژوهش

تدوین نظام نامه به کارگیری فناوری های جدید در حوزه محتوا، به عنوان یکی از وظایف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در همکاری با مرکز ملی فضای مجازی و در چارچوب شبکه ملی اطلاعات است. این موضوع کاملاً با رویکرد سنتی و پیشا دیجیتال مغایر است، لذا مستلزم دگرگون سازی تصورات پیشین و پارادایم های مسلط اقتصاد سنتی، بازار، صنعت و غیره و جایگزین کردن رویکردی نو و برآمده از فهم لایه ها و زنجیره ارزش است. ازاین رو پرسش اصلی این پژوهش این است که در راستای تحقق اهداف و الزامات شبکه ملی اطلاعات در زمینه توسعه اکوسیستم محتوای دیجیتال بومی به مدد فناوری های نوظهور، مهم ترین پروژه های قابل انجام از سوی معاونت علمی ریاست جمهوری چیست؟ در ادامه نیز این پژوهش با محوریت قرار دادن معیارهای اثرگذاری در سطح بین المللی به اولویت بندی پروژه های معرفی شده از سمت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان تبلیغات اسلامی می پردازد.

معیارهای اولویت بندی پروژه های پیشنهادی

برای هدایت نظام حکمرانی کشور در مسیر تحقق شبکه ملی اطلاعات و به طور خاص توسعه سهم
و اثرگذاری محتوای بومی دیجیتال (استقلال تعاملی و اثرگذاری بین المللی) استفاده از راهکارهای ایجابی (خط مشی سیاسی-حاکمیتی) زیر پیشنهاد می شود. این راهکارها می توانند خط مشی سیاسی-حاکمیتی سیاستمداران و نهادهای حاکمیتی در باب معماری شبکه ملی اطلاعات و توسعه محتوای بومی بر بستر آن را سامان دهند؛ همچنین این راهکارها می توانند معیاری برای اولویت بندی پروژه های پیشنهادی به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باشند.

محتوا بر بستر لایه های درهم تنیده زنجیره ارزش (رویکرد ماژولاریتی)

لایه محتوا در سند «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» به عنوان بیرونی ترین لایه و به صورت جدا و منفک از لایه های دیگر فهم شده است. برای ساخت پلتفرم های محتوایی و توسعه این اکوسیستم لازم است لایه های موجود، از زیرساخت تا محتوا به صورت درهم تنیده (نه جدای از هم) در نظر گرفته شود. مفهوم ماژولاریتی به دلیل ظهور و بروز فنّاوری های نوپا، سوپراپلیکیشن ها و پلتفرم های محتوایی شکل می گیرد؛ به عبارتی با پیوند برقرارکردن میان لایه ی زیرساخت، خدمات و انواع محتواهای خام پکیجی حاصل می شود که قابل فروکاستن به اجزاء نیست.

نگاه بین المللی به توسعه اکوسیستم دیجیتال و ایجاد مزیت رقابتی

امروزه بسیاری از کشورها دریافته اند که تنها راه بقا و حتی فراتر از آن در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال،
رقابت با رقبای جدی (ایجاد یک مزیت رقابتی)، وسعت بخشیدن میدان رقابت و به کارگیری سیاست استراتژی ملی نوآوری است. با اتخاذ چنین سیاست هایی است که می توان به توسعه پلتفرم های محتوایی اثرگذار در حد و مقیاس جهانی اندیشید.

تغییر نگرش نسبت به سرمایه گذاری در صنعت دیجیتال و تأمین مالی

سرمایه خطرپذیر، پول و اعتبارات مالی است که به همراه مشاوره های مدیریتی مستمر، بازارسازی، بازارگشایی و غیره، توسط صندوق ها، نهادها و یا اشخاص حرفه ای فعال در این حوزه در اختیار
شرکت های جوان نوپا، نوآور و آتیه دار قرار می گیرد. این مدل سرمایه گذاری می تواند منجر به ایجاد نوعی فضای رقابتی در زمینه نوآوری برای شرکت های فن آور شود. هر شرکتی که بتواند در بادی امر، ایده بهتری ارائه دهد که نشان دهد پتانسیل تصاحب بازار آینده را داراست، می تواند نظر سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری خطرپذیر را بیشتر جلب نماید. تفاوت اصلی این نوع سرمایه گذاری با سرمایه گذاری سنتی (صندوق های حمایتی) در این است که شرکت های سرمایه گذار در سود و زیان شرکت حق السهم دارند، لذا می کوشند با آگاهی تمام، شرکت هایی را برای تزریق سرمایه انتخاب نمایند که پتانسیل بالاتری در سودآوری داشته باشند

جایگزین سازی فناوری های تنظیم یار با مداخلات قانونی سنتی (تنظیم گری بخشی)

اثربخشی تنظیم گری (رگولیشن) در مواجهه با فناوری های تحول آفرین مستلزم تغییر رویکرد نهادهای تنظیم گر به سمت ساختارهای چابک تر و تصمیمات لحظه ای و منعطف به مدد فناوری های تنظیم یار است؛ به اجمال می توان چند نکته را در این رابطه متذکر شد. نخست، تطبیق پذیری که ناظر بر جایگزین  کردن تصمیمات ایستا، مقطعی و یک بار برای همیشه نهادهای تنظیم گری با مداخلات فعالانه، پویا و مبتنی بر رصد مداوم اکوسیستم است. دوم، عزیمت نهادهای تنظیم گر به سوی بهره گیری از روش های به روز فناورانه، همگام با آنچه در بازار می گذرد مدنظر قرار می گیرد.

ارائه پیشنهاد اولویت بندی پروژه های مربوط به توسعه محتوای بومی در فضای مجازی

به موازات گذار به عصر دیجیتال و با مدنظر قراردادن مبنای اولویت گذاری برآمده از فهم لایه ها و رویکرد زنجیره ارزش، معاونت علمی بهتر است تمرکز خود را به اولویت بندی و سرمایه گذاری در پروژه هایی مبذول دارد که بتواند به اثرگذارترین شکل ممکن زمینه گذار پارادایمی را محقق سازد. در ادامه به عنوان یک پیشنهاد سیاستی، پروژه های معرفی شده به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را اولویت بندی شده اند.

1. توسعه منابع داده ای بومی: داده، منبعی اساسی برای رشد اقتصادی، رقابت پذیری، نوآوری، اشتغال زایی و پیشرفت اجتماعی است. منابع داده ای برای ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، پایه هایی هستند که یادگیری ابزارها را موجب می شوند تا پس ازآن، ابزارها بتوانند عملکرد قابل قبولی را ارائه دهند. در باب منابع داده ای، سازمان های دولتی بایستی اهتمام ورزند تا از ظرفیت دانشگاه ها استفاده نمایند. تأمین منابع داده ای کاری بسیار پرهزینه است که شرکت های خصوصی ظرفیت سرمایه گذاری روی آن را ندارند. همچنین بدون داشتن منابع داده ای غنی، ابزارهای هوش مصنوعی عملکرد قابل قبولی را نخواهند داشت؛
2. طراحی و توسعه پلتفرم هوش مصنوعی و فناوری های مبتنی بر آن: در حال حاضر ارائه کنندگان خدمات وب آمازون، مایکروسافت آزور، سرویس ابری گوگل، سرویس ابری آی بی ام و … انواع مختلفی از API ها و پلتفرم های یادگیری ماشین را ارائه می دهند که در سراسر دنیا و ایران نیز از آن ها استفاده می شود. به منظور خودکفایی، کاهش هزینه های اقتصادی و امنیت اطلاعات لازم است در کشور بستر بومی مربوطه توسعه داده شود؛
3. راهبری و هدایت مسیر توسعه شبکه های اجتماعی زبان فارسی: در این بخش باید فعالیت هایی از قبیل توسعه شبکه های اجتماعی بومی، کمک به فراگیری شبکه های اجتماعی داخلی و ایجاد تمرکز و تحول در سرویس های ارائه شده توسط این شبکه ها در جهت افزایش بهره وری انجام شود؛
4. طراحی و توسعه اینترنت امن برای فعالیت کودکان در فضای مجازی: با توجه به فراگیری اینترنت و شبکه های اجتماعی در زندگی روزمره برای اقشار مختلف جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان، ضرورت توسعه اکوسیستم امن بیش ازپیش احساس می شود.

جمع بندی

امروزه دیگر معماری شبکه ملی اطلاعات با لوازم دوران پیشا دیجیتال سامان نمی یابد و مستلزم آن است که این لوازم تغییر یابند. این نوشتار در تلاش است تا با در نظر گرفتن لوازم و اقتضائات عصر دیجیتال، به ارائه رهنمون های ایجابی برای توسعه محتوای بومی، در جورچین شبکه ملی اطلاعات بپردازد. همچنین در ادامه به مدد معیارهای برآمده از لوازم عصر دیجیتال، نظیر «اتخاذ رویکرد زنجیره ارزش در باب محتوا»، «نگاه بین المللی به توسعه اکوسیستم دیجیتال و ایجاد مزیت رقابتی»، «تغییر نگرش نسبت به سرمایه گذاری در صنعت دیجیتال و تأمین مالی» و «جایگزین سازی فناوری های تنظیم یار به جای مداخلات قانونی سنتی»، پروژه های معرفی شده به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را اولویت بندی شدند. این پروژه ها به ترتیب اولویت عبارت اند از: «توسعه منابع داده ای بومی»، «طراحی و توسعه پلتفرم هوش مصنوعی و فناوری های مبتنی بر آن»، «راهبری و هدایت مسیر توسعه شبکه های اجتماعی زبان فارسی» و «طراحی و توسعه اینترنت امن برای فعالیت کودکان در فضای مجازی».