بحث ساخت ماهواره آیات به سال 1388 و با استناد به پروپوزال مشترک سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و پژوهشگاه مهندسی زلزله‌شناسی، می‌رسد. در سال‌های ابتدایی دهه 90 نیز تا اندازه‌ای طراحی آن پیش رفت، اما به دلیل نبود بودجه تولید آن متوقف شد.
این ماهواره قرار بود بین 50 تا 70 کیلوگرم وزن داشته باشد و سیگنال‌هایی که قبل و بعد از وقوع زلزله از کره زمین متصاعد می‌شود را شناسایی کند.
حال پس از این سال‌ها، حسن زمانیان، رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در شهریورماه امسال اعلام کرده است که تفاهم‌نامه همکاری ساخت این ماهواره، بین سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی امضا شده است.
هدف از ساخت ماهواره آیات چیست؟
بنا بر نظر کارشناسان و زلزله شناسان این موضوع روی لبه تکنولوژی قرار دارد و کسی نمی‌داند در آینده امکان پیش‌بینی به وجود می‌آید یا هنوز بشر در پی دستیابی به آن است.
هدف از طراحی این ماهواره پیش‌بینی زلزله، تخمین زیان و آسیب پس از آن، شناسایی مناطق لرزه‌خیز و مطالعه روی این مناطق در کشور است و طبق گفته زمانیان دانش فنی آن بومی‌سازی شده است.
طریقه کار ماهواره چطور است؟
در واقع با ارسال این ماهواره به فضا سنسورهای نصب شده در آن به جمع آوری اطلاعات از زمین و دسته‌بندی آنها اقدام می‌کنند و سپس متخصصان پژوهشگاه زلزله‌شناسی اطلاعات و داده‌های رسیده از آن را دریافت کرده و در ادامه، آنها را تجزیه و تحلیل می‌کنند.
برای اولین بار…
تاریخچه جهانی ساخت چنین ماهواره‌هایی به دهه 70 میلادی برمی‌گردد. در آن زمان متخصصان آمریکایی برای شناسایی مناطق لرزه‌خیز ماهواره‌ای به فضا فرستادند. اما در حال حاضر معروف‌ترین ماهواره در این حوزه مربوط به یک ماهواره فرانسوی است که سال‌ها پیش به فضا فرستاده شد و تا اندازه‌ای اطلاعات دریافت کرد. البته مرکز ملی مطالعات فضایی فرانسه (CNES)، بعد از این پروژه اعلام کرد که پیش‌بینی دقیق زلزله از طریق این ماهواره انجام نشده است.
ماهواره آیات نیز قرار است مانند ماهواره دیمیتر فرانسوی اختلالات الکترومغناطیسی قبل از زلزله‌ها را پایش کند.
پیش‌بینی زلزله ممکن است؟
حال سوال پیش آمده این است که آیا واقعا امکان پیش‌بینی زلزله وجود دارد؟ و اگر وجود دارد چرا هنوز شاهد تلفات و آسیب‌های بسیار سنگین در اقصی نقاط جهان هستیم؟
برخی از کارشناسان مدعی هستند که زلزله‌های بالای 5 ریشتر با توجه به اختلالات ایجاد‌شده را می‌توان بین 5 تا 10 روز قبل پیش‌بینی کرد که زلزله رخ خواهد داد و البته مواردی از این پیش‌بینی هم در سراسر جهان ثبت شده است، مثلا چینی‌ها معتقدند قبل از زلزله ابرها در آسمان حالتی خاص می‌گیرند و یا برخی بر این باورند که حیوانات قبل از زلزله، از وقوع آن آگاهند. البته این موضوع از نظر علمی معتبر نیست و در برخی موارد اشتباهاتی نیز داشته است.
همچنین لازم است بدانید هیچ مقاله علمی دراین‌باره ثبت نشده و داده‌های به‌دست‌آمده به‌قدری پراکنده است که قابل استناد نیست.
به طور کلی این موضوع یکی از آرزوهای بشر بوده و از دیرباز تاکنون دانشمندان درصدد شناسایی راهی برای پیش‌بینی زمان و مکان زلزله بوده‌اند، ولی نکته مهم این است که اختلالات شناسایی شده توسط دانشمندان در بسیاری از مواقع غلط از آب درآمده و از این رو می‌توان گفت درصد خطا بسیار پراکنده و بالا است. البته بنا بر نظر کارشناسان و زلزله شناسان این موضوع روی لبه تکنولوژی قرار دارد و کسی نمی‌داند در آینده امکان پیش‌بینی به وجود می‌آید یا هنوز بشر در پی دستیابی به آن است.
اما مسئله پیش آمده این است که آیا ساخت ماهواره‌ای که پیش‌تر نتایج آن رد شده، نتیجه مقبولی خواهد داشت و یا فقط دور ریختن زمان و هزینه است. چرا که کشورهای پیشرفته هنوز چنین اقدامی نکرده‌اند و حتی فرانسه نیز که چنین ماهواره‌ای را پرتاب کرده، خود به کارایی نداشتن آن اعتراف کرده است.
