با وجود اینکه در سینمای جهان ژانر ورزشی بسیار مورد توجه بوده، اما در سینمای ایران معمولاً این گونه سینمایی نتوانسته چندان پر رونق باشد و در طول سال آثار بسیار اندکی ساخته می‌شوند که موفقیت چندانی نیز کسب نمی‌کنند.
با توجه به اهمیت این ژانر که می‌تواند نقش سازنده‌ای نیز در جامعه داشته باشد می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق به رونق و افزایش تولیدات فرزشی توجه کرد. در کشور ما هر سال جشنواره‌ای با عنوان جشنواره فیلم‌های ورزشی برگزار می‌شود که می‌تواند نقش سازنده‌ای در رونق این گونه سینمایی در کشور ما داشته باشد.
به همین بهانه با چند سینماگر گفت‌وگوهایی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
علی روئین‌تن: پهلوانی در فرهنگ ما نقش پر رنگی دارد اما در سینمایمان چنین نشانه‌هایی را کمتر می‌بینیم
علی روئین‌تن کارگردان سینما که به عنوان داور در سیزدهمین جشنواره فیلم‌های ورزشی حضور دارد در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: ورزش و سینما دو صنعت بزرگ انسان معاصر هستند که اگر با هم ادغام شوند می‌توان به اتفاقات بسیار خوبی امیدوار بود.
روئین‌تن خاطرنشان کرد: ما در فرهنگمان پوریای ولی داریم و پهلوانی در فرهنگمان نقش پر رنگی دارد اما این نشانه‌ها و این شخصیت‌ها در فیلم‌هایمان وجود ندارد و کمتر فیلمسازی به سراغ سینمای ورزشی می‌رود چرا که فیلم‌های ورزشی معمولاً در گیشه شکست خورده‌اند. با این حال هر سال اندک فیلم‌های ورزشی ساخته می‌شوند که مورد توجه قرار می‌گیرند.
وی افزود: جشنواره فیلم‌های ورزشی در این سال‌ها عملکرد خوبی داشته و فیلم‌ها جالب توجهی در این رویداد حضور داشته‌اند و برخی آثار منتخب این جشنواره در جشنواره‌های خارجی نیز موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند. به عنوان مثل فیلمی توانست پس از موفقیت در جشنواره فیلم‌های ورزشی در جشنواره میلان نیز به عنوان اثر منتخب برگزیده شود. در تاریخ سینمای ایران فیلم‌های ورزشی بسیاری می‌توان نام برد، ما فیلم‌هایی مثل «آفساید» داریم که موفقیت بین‌المللی کسب کرده‌اند و فیلم‌هایی چون «تختی» هم داریم که واقعاً اثر دیدنی و جالب توجهی است.
این کارگردان در ادامه گفت: برخی فیلم‌های ورزشی به ابعاد قهرمانانه این ژانر می‌پردازند و در آن قصه زندگی قهرمانی را روایت می‌کنند که در مسیر موفقیت یا شکست قرار دارد اما در برخی فیلم‌های ورزشی مسائل اجتماعی بسیار پر رنگ‌تر هستند. به دلیل اینکه در سینمای شرق مسائل اجتماعی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد یا به خرده‌پیرنگ‌ها علاقه‌مندتر هستند معمولاً آثار ورزشی سینما ابعاد اجتماعی پر رنگ‌تری دارند و این در سینمای ما نیز وجود دارد. در سینمای ما یکی از نشانه‌های قهرمان محمدعلی فردین است که خود یک قهرمان ورزشی است و به نظر من از گذشته پیوند خوبی بین ورزش و سینما وجود داشته است.
کارگردان فیلم سینمایی «دل شکسته» در پایان درباره عملکرد جشنواره فیلم‌های ورزشی گفت: در چند سالی که من در این جشنواره بودم به نظرم اتفاقت خوبی رخ داده و هر سال برگزیده این جشنواره توانسته در عرصه‌های جهانی نیز عملکرد خوبی داشته باشد. به عنوان مثال فیلم سینمایی «مستطیل قرمز» که به موضوع بسیار مهمی می‌پردازد توانست در جشنواره میلان به عنوان اثر منتخب معرفی شود.
وی افزود: من به شخصه در فیلم‌های ورزشی به دنبال فتوت و مردانگی هستم و از نظر من ما در جامعه‌ای هستیم که از مردانگی بسیار صحبت می‌شود ولی این مردانگی در سینمایمان بسیار کمرنگ است. امروز در سینمای ایران اکثر سینماگران به دنبال ساخت فیلم‌های اجتماعی هستند و این سینما چندان جدی گرفته نشده است. سینمای ورزشی ما می‌تواند بسیار جدی‌تر و قوی‌تر باشد و ما با وجود نام‌های بزرگی چون پوریای ولی، علی دایی، حسین رضازاده، حمید سوریان سوژه‌های بسیاری داریم که کسی برای ساخت فیلم و سریال به سراغشان نمی‌رود. پویایی و حرکت نیاز به قهرمان و فرهنگ دارد و تلاش ما بر این است که این نشانه‌ها را جست‌وجو کنیم.
روئین‌تن در پایان خاطرنشان کرد: با ناجوانمردی نمی‌توان از جوانمردی گفت و با بی معرفتی نمی‌توان از پهلوانی دم زد. ما امروز پهلوانان، ورزشکاران و قهرمانانمان باید حرفشان حرف مردم باشد و قهرمان در واقع شخصی است که ریشه در مردم داشته باشد. ما قهرمانان ورزشی بسیاری داریم که در هشت سال دفاع مقدس شهید شده‌اند و این نشان می‌دهد که این عزیزان چقدر در آن زمان به مردم نزدیک بودند و امروز سینما و هنر می‌تواند این نزدیکی را بیشتر کند.
مرتضی‌علی عباس‌میرزایی: سینمای ورزشی می‌تواند برای مخاطبانش الگوسازی کند / ساخت فیلم ورزشی بسیار پر هزینه است و کمتر فیلمساز به سراغ آن می‌رود
مرتضی‌علی عباس‌میرزایی کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: ساخت یک درام ورزشی می‌تواند روایتگر قصه‌ای کاملاً ورزشی باشد به طوری که به عنوان مثال قصه‌ای از پیدایش یک ورزش روایت کند یا ماجرای یک قهرمان ورزشی دنبال شود و مخاطب با او پیش برود یا یک موقعیت ورزشی مثل یک مسابقه در آن به تصویر کشیده شود. در این بین می‌توان ورزش را بهانه‌ای برای ارائه مضمونی دیگر کرد به طوری که ابعاد اجتماعی فیلم پر رنگ‌تر باشد. من به شخصه به درام اسپورت علاقه دارم و فیلم «بیرو» هم یک درام اسپورت است و به طور مستقیم به ورزش می‌پردازد.
عباس‌میرزایی درباره دلایل کمرنگ بودن سینمای ورزشی در ایران گفت: در عین حال که سینمای ورزشی یک سینمای جذاب و دیدنی است، ساخت فیلم ورزشی بسیار پر هزینه است و به همین دلیل فیلمسازان کمتری به سراغ ساخت اینگونه آثار می‌روند. فیلم‌های ورزشی بسیاری را می‌توان نام برد که آثاری پر فروش هستند و بخش عمده‌ای از این فیلم‌ها در واقع آثار درام اسپورت هستند. به عنوان مثل فیلم «کینگ ریچارد» که سال گذشته ساخته شد یک فیلم ورزشی باکیفیت است.
وی افزود: علاوه بر هزینه بالا یکی از دلایلی که سینماگران کمتری به سراغ ساخت فیلم ورزشی می‌روند به این موضوع مربوط می‌شود که ساخت فیلم درباره اشخاص واقعی مثل ورزشکاران و قهرمانان ورزشی با محدودیت‌های بسیاری از طرف همان افراد روبرو است. من در ساخت چنین فیلم بسیار خوش شانس بودم که علیرضا بیرانوند با تیم تولید به خوبی همراهی کرد اما برخی افراد ممکن است انتظاراتی داشته باشند که نتوان در یک فیلم سینمایی آن انتظارات را برآورده کرد.
این کارگردان در ادامه گفت: فیلم‌هایی چون «تختی» که روایتگر زندگی یکی از قهرمانان ورزشی ما بود ساخته شد اما دیدیم که با چه حرف و حدیث‌ها و انتقادات مواجه بود. حتی فیلمی چون «ایستاده در غبار» که درباره شهید متوسلیان بود هم همین وضعیت را داشت. به طور کل ساخت فیلم درباره شخصیت‌های مطرح واقعی کار سختی است چرا که از طرف همان افراد یا خانواده‌شان با محدودیت همراه می‌شوید و یا پس از ساخت و پخش فیلم حواشی بسیاری گریبانگیر اثر می‌شود. از نظر من این دومین مسئله‌ای است که موجب می‌شود یک فیلمساز کمتر به سراغ ساخت فیلمی ورزشی برود.
عباس‌میرزایی تأکید کرد: سینماگر به کلیت یک قصه واقعی وفادار است اما کارگردان و نویسنده علاقه دارند با توجه به شرایط فیلم و موقعیت داستانی تا حدی تخیل و تغییر به داستان تزریق کنند و این اتفاق در واقع نباید با از بین رفتن یا تغییر حقیقت همراه باشد ولی برای شکل‌گیری درام کاری واجب است اما برخی مواقع با مقاومتی از سوی شخصیت اصلی داستان مواجه می‌شود که در واقع به ساختار درام اثر لطمه وارد می‌کند و او مجبور به تلاش برای این می‌شود که آن قهرمان ورزشی که قرار است قصه‌اش روایت شود را برای این شکل قصه‌گویی مجاب کند.
کارگردان فیلم سینمایی «انزوا» درباره بهترین فیلم‌های ورزشی که تا امروز ساخته شده‌اند، گفت: در سینمای ایران فیلمی که بتواند نظرم را خیلی جلب کند وجود ندارد اما در سینمای جهان فیلم «پله» که به زندگی این قهرمان بزرگ فوتبال می‌پردازد به نظرم اثر جذاب و دیدنی بود یا فیلم «کینگ ریچارد» هم فیلم ورزشی بود که واقعاً به آن علاقه داشتم. از نظر من این فیلم‌ها، آثاری خوش‌ساخت هستند که قصه‌شان را به خوبی روایت می‌کنند و از همه مهم‌تر تماشاگر خود را برای کسب آن تجربه‌های ورزشی تحریک می‌کنند. من فکر می‌کنم یکی از ویژگی‌ها که می‌تواند نشان از کیفیت بالای یک فیلم ورزشی باشد همین نکته است که یک فیلم ورزشی باید بتواند مخاطبش را تحریک کند تا علاقه‌مند به کسب همان تجربه‌ها باشد. به عنوان مثال در ساخت «بیرو» به این نکته توجه داشتم و هدفم بر این بود که کودکان با دیدن فیلم بفهمند که آن‌ها هم می‌توانند یک علیرضا بیرانوند باشند.
وی افزود: هیچکس برای افسردگی و انزوا به سراغ ورزش نمی‌رود، افراد برای سلامتی و شادابی ورزش می‌کنند و کسانی که به سراغ فیلم ورزشی می‌روند و برای دیدن یک فیلم ورزشی بلیت سینما می‌خرند هم به دنبال نشاط و سرزندگی ورزش هستند و به اعتقاد من فیلم ورزشی نباید فضای تلخ و ناامیدکننده داشته باشد. قطعاً می‌توان به موضوعی تلخ و ناراحت برای ساخت یک فیلم ورزشی پرداخت اما لازم است آن نشاط موجود در ورزش کردن را هم به فیلم تزریق کرد.
عباس‌میرزایی در ادامه درباره برگزاری جشنواره فیلم‌های ورزشی گفت: قطعاً تعداد فیلم‌های ورزشی ما در سینمای کوتاه، مستند و حتی سینما بلند به اندازه‌ای هست که بخواهیم جشنواره فیلم‌های ورزشی برگزار کنیم. من فیلم‌های کوتاه ورزشی بسیاری در طول سال می‌بینم و فکر می‌کنم تعدادشان اندک نباشد. در سینمای بلند هم به نظر من ممکن است جشنواره فیلم فجر با محدودیتی که در تعداد فیلم‌هایش دارد ممکن است فیلمی ورزشی وجود داشته باشد که نتواند به این رویداد راه پیدا کند و جشنواره‌ای چون جشنواره فیلم‌های ورزشی می‌تواند در معرفی این اثر مفید باشد.
کارگردان «خون خدا» در پایان تأکید کرد: به هر حال شاید فیلم‌های ورزشی ما آنقدر زیاد نباشند که ما بخواهیم مدعی داشتن یک سینمای ورزشی پر بار شویم و این در حالی است که در دنیا در طول سال فیلم‌های ورزشی بسیاری ساخته می‌شوند و در جهان صنعتی اتفاقاً ژانر ورزشی یکی از پرطرفدارترین ژانرها است. ما قطعاً به فیلم‌های ورزشی و همچنین فستیوالی برای نمایش و رقابت این آثار نیاز داریم و نگاه تخصصی به این گونه مهم سینمایی می‌تواند اتفاقات خوبی را در این حوزه رقم بزند.
جهانگیر کوثری: فیلم‌های ورزشی در تاریخ سینما چندان مورد اقبال عمومی نبوده‌اند!
جهانگیر کوثری تهیه‌کننده و کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، اظهار داشت: اگر یک فیلم سینمایی به طور کامل روایتگر ماجرای یک ورزشکار یا یک رقابت ورزشی باشد یا به طور کل نگاهی به یک ورزش داشته باشد قطعاً در ژانر سینمای ورزشی قرار می‌گیرد. این ژانر قدمت زیادی در سینما دارد و در تاریخ سینما از اولین فیلم‌های مستند فیلمبرداری از یک مسابقه بوکس بود که در 92 دقیقه ضبط شده بود و بسیار مورد توجه قرار گرفت و پس از آن ضبط اینگونه مسابقات بیشتر شد.
کوثری خاطرنشان کرد: در درام‌های ورزشی سینما علاوه بر دنبال کردن یک قصه ورزشی نشانه‌هایی چون عشق، وطن‌پرستی و… نیز به اثر تزریق می‌شود که از جمله این آثار می‌توان به فیلم «راکی» یا «مرثیه‌ای برای یک سنگین وزن» اشاره کرد که هر دو اثر هم با محوریت ورزش بوکس ساخته شده‌اند چرا که بوکس به دلیل جذابیت و خشونتی که در خود دارد به لحاظ سینمایی هم می‌تواند جذابیت داشته باشد.
وی افزود: با این حال سینمای ورزشی را در تاریخ سینما نمی‌توان در جلب نظر مخاطب موفق دانست. پس از موفقیت فیلم «راکی» آثار ورزشی بسیاری با محوریت دیگر ورزش‌ها مثل فوتبال ساخته شدند که معمولاً هیچ یک از این آثار نتوانستند مورد اقبال عمومی قرار بگیرند. حتی برخی فیلم‌ها با تزریق مضامین سیاسی هم نتوانستند به موفقیت چندانی برسند و فیلم «بین دو نیمه» که اثری ورزشی و سیاسی است هم فیلم چندان موفقی نبود.
این تهیه‌کننده در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: به نظر من سینما و ورزش تفاوت بسیاری با هم دارند و ماهیت این دو پدیده در قالب یک اثر داستانی با هم در تضاد هستند. مردم قصه‌ای که پیش‌تر آن را شنیده‌اند و می‌دانند که چه اتفاقاتی در آن رخ می‌دهد را دوست ندارند و ورزش به صورت زنده برایشان جذاب است و به همین دلیل سینمای ورزشی در تاریخ سینما نتوانسته چندان موفقیتی در گیشه داشته باشد. این وضعیت در سینمای ما هم وجود دارد و ما فیلم‌هایی از کارگردانان موفقی داریم که نتوانسته‌اند آثار چندان موفقی در ژانر ورزشی خلق کنند و از نمونه آن‌ها می‌توان به فیلم «عمو فوتبالی»، «ببر مازندران» یا «جهان پهلوان تختی» اشاره کرد.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «فراری» تأکید کرد: در تاریخ سینما آثار ورزشی اندکی چون «راکی» را می‌توان نام برد که توانسته‌اند موفق باشند. در سینمای مستند هم به همین صورت است، چند سال پیش امیر کاستاریکا فیلم «مارادونا» را ساخت که اثری خوش ساخت و با کیفیت بود اما آن هم چندان مورد توجه قرار نگرفت. لنی ریفنشتال یکی از بهترین مستندسازهای تاریخ سینما فیلم مستند «المپیا» را با محوریت بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۳۶ برلین ساخت که آن هم در نهایت به عنوان یک فیلم تبلیغاتی از دستگاه نازی شناخته می‌شود و جنبه ورزشی آن چندان مورد توجه قرار نگرفت.
کوثری درباره سینمای ورزشی در ایران و پر رنگ بودن نگاه اجتماعی و سیاسی در این آثار گفت: معمولاً اگر فیلمساز ورزش را بهانه‌ای برای دنبال کردن مضمونی اجتماعی یا سیاسی قرار دهد اثر جذاب‌تری ساخته می‌شود. این آثار را هم می‌توان ورزشی دانست اما شاید رویکرد اجتماعی و سیاسی در آن‌ها پر رنگ‌تر باشد.
این تهیه‌کننده در پاسخ به این پرسش که آیا سینمای ورزشی می‌تواند برای جامعه و جوانان الگوسازی کند یا خیر، گفت: اگر قهرمان قصه به درستی پرداخته شده باشد و قصه خوبی روایت شود قطعاً الگوسازی اتفاق می‌افتد اما چنین آثاری هم در تاریخ سینما بسیار اندک هستند. در سینمای مستند شاید این کار بهتر صورت بگیرد، سال‌ها پیش با ساخت مستند «پهلوان نه قهرمان» همین الگوسازی را مدنظر داشتم و فکر می‌کنم تجربه موفقی هم بود.
وی در پایان درباره جشنواره فیلم‌های ورزشی در ایران گفت: جشنواره فیلم‌های ورزشی کشور ما در واقع تابع جشنواره فیلم‌های ورزشی میلان است. این جشنواره بین‌المللی که ما هم یک شاخه از آن هستیم هر سال با تعداد زیادی از فیلم‌های ورزشی برگزار می‌شود اما من فکر می‌کنم در سینمای داستانی ما آثار چندانی در این ژانر وجود ندارد و ما در سینمای مستند بسیار غنی‌تر و قوی‌تر هستیم و حرف‌های بیشتری برای گفتن داریم.
